جزئیات تجارت خارجی کشور در 5 ماه گذشته ابعادي جدید از وضعیت واردات و صادرات را نمایان کرده است. با وجودی که طی چند سال گذشته به ویژه امسال طرح های مختلفی برای مبارزه با ورود کالای قاچاق به داخل کشور اجرا شده است اما گزارش های رسمی حکایت از افزایش 58 درصدی ارزش کالاهای كشف شده قاچاق دارد، رقمی که از یک سو نشان از افزایش توان کشور در کشف قاچاق دارد و از سوی دیگر به اعتقاد برخی تحلیلگران حاکی از رشد فعالیت در مبادی غیررسمی ورود کالا است.

بر اساس آماری که روز گذشته عباس معمارنژاد، رییس کل گمرک کشور ارائه کرد، از ابتدای سال 91 تا پایان تیر ماه 10 هزار و 527 پرونده قاچاق تشکیل شده است که از نظر تعداد 14 درصد کاهش نشان می دهد. اما قاچاق این مقدار کالا که 292 میلیارد تومان از منابع مالی کشور را نیز به خود اختصاص داده است، نسبت به مدت مشابه سال گذشته 58 درصد رشد داشته است. متوسط بهای مالی پرونده ها نیز نسبت به دوره مشابه سال قبل 85 درصد رشد یافته است. معمارنژاد می گوید: آمار به معنای این است که سازمان های نظارتی آنقدر توانمند شده اند که کالاهای درشت را شناسایی و با قاچاق به طور جدی تر برخورد می کنند. گزارش های جدید از وضعیت قاچاق در کشور در حالی از سوی مسوولان به عنوان نقطه قوت برنامه های مبارزه با قاچاق ارزیابی می شود که آمارهای رسمی حاکی است، همزمان با افزایش آمار قاچاق، میزان واردات رسمی و همچنین ثبت سفارش کالا کاهش یافته است.

بر اساس برخی تحلیل ها این به معنای افزایش میل تاجران به استفاده از راه های غیر رسمی برای انتقال کالاهای مورد نیاز بازار به داخل کشور است. در 5 ماه گذشته در مجموع 15 میلیون و 700 هزار تن کالا به ارزش 9/21 میلیارد دلار وارد کشور شد که از نظر ارزشی نسبت به دوره مشابه سال قبل هفت درصد کاهش نشان می دهد. از سوی دیگر بر اساس آماری که ماه گذشته رییس سازمان توسعه تجارت اعلام کرد تعداد ثبت سفارش های صورت گرفته در سال گذشته 110 هزار و 730 مورد با رقم 32 میلیارد دلار بود، حال آنکه این میزان در چهارماه ابتدای امسال به 95 هزار و 121 ثبت سفارش به رقم 23 میلیارد دلار کاهش یافت.

به این ترتیب برخی کارشناسان می گویند: افزایش همزمان آمار قاچاق و کاهش واردات رسمی و ثبت سفارش به معنای رشد واقعی میزان قاچاق است. اما معمارنژاد، رییس کل گمرک این نتیجه گیری را چندان قطعی نمی داند و می گوید: ممکن است توانایی مسوولان در کشف قاچاق آنقدر بالا رفته باشد که آمار ارائه شده بیانگر کشفیات باشد نه میزان قاچاق واقعی. طی چندماه گذشته نیز با اجرای طرح شبنم که واردکنندگان را ملزم به نصب برچسب قابل ردیابی روی همه کالاها کرده بود، اعتراض های زیادی از سوی واردکنندگان به این طرح شد، اعتراض هایی که بیشتر معطوف به هزینه های ناشی از اجرای این طرح در اقلام وارداتی است. اما معمارنژاد با استناد به رشد 450 درصدی واردات گوشی موبایل به عنوان یکی از کالاهای مخاطب طرح شبنم، در 5 ماه گذشته تاکید کرد: افزایش قاچاق به معنای بی رغبتی واردکنندگان به مبادی رسمی نیست.