سیستم اقتصادی و نقش دولت

کشور روسیه با جمعیتی حدود 140.7 میلیون نفر از لحاظ اقتصادی در رده نهمین اقتصاد بزرگ جهان بر مبنای تولید ناخالص داخلی قرار دارد. تجارت خارجی روسیه در سال های گذشته

به طور قابل توجهی افزایش یافته است. سهم عمده بخش سوخت و انرژی در صادرات این کشور و قیمت بالای نفت در بازارهای جهانی از متغیرهای اصلی تاثیرگذار بر

تحارت خارجی روسیه در سالهای اخیر به شمار می روند.


در سال 2008 میلادی تولید ناخالص داخلی این کشور بر اساس ترخ برابری قدرت خرید بیش از 2.2 تریلیون دلار و بر اساس نرخ تبادل رسمی ارز بیش از 1.7 تریلیون دلار بوده است.


سیتسم اقتصادی این کشور بر پایه نظام سرمایه داری و خصوصی سازی است که این موضوع پس از فروپاشی اتحاد شوروی و رهایی از اقتصاد دولتی و

سوسیالیستی انجام شد. اقتصاد این کشور، صنعتی و تا حد زیادی وابسته به منابع بزرگ انرژی این کشور به ویژه گاز است.

بخش صنعت و معدن

بخش صنعت و معدن روسیه 41.1 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل داده و دومین بخش اقتصادی این کشور است. صنایع بزرگ این کشور شامل موارد زیر است:

• معدن و فلزات
• صنایع استخراج زغال، نفت و گاز
• خودرو
• ماشین آلات و تجهیزات کشاورزی
• واگن قطار
• موشک و فضاپیما
• پتروشیمی

روسیه بزرگترین تولید کننده گاز در جهان است و نیمی از گاز مصرفی قاره اروپا را تامین می کند. همچنین یکی از بزرگترین تولید کنندگان نفت در جهان به شمار می رود.

میزان اثبات شده ذخایر نفت در روسیه تا ابتدای سال 2008 79 میلیادر بشکه بوده است. میزان ذخایر گاز طبیعی اثبات شده روسیه تا ابتدای سال 2008 برابر 44.65 تریلیون متر

مکعب بوده است.

بخش کشاورزی

نسبت زمین های قابل استفاده برای کشاورزی در روسیه در برابر کل مساحت این کشور بسیار کم و ناچیز است. با این حال 9 درصد خاک های قابل کشت کره زمین در روسیه است.

در بخش جنوبی قسمت اروپایی، تولید و صادرات برنج رواج دارد. عمده ترین محصولات کشاورزی روسیه از این قرار است:

• برنج
• میوه و سبزیجات
• شیر و لبنیات
• مرغ و ماهی
• گاو و گوسفند
• غلات
• تخمه آفتابگردان

با توجه به ساختار اقتصادی روسیه بخش کشاورزی بخش اصلی اقتصاد آن به شمار نمی رود.

در سال 2008 در حدود 4.1 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل داده است.

بخش خدمات:

بخش خدمات با 54.8 درصد بزرگترین بخش اقتصاد روسیه را تشکیل می دهد. خدمات مالی در روسیه امروز، از ساختاری نو و روزآمد برخوردار است.

پس از فروپاشی شوروی سابق، اصلاحات اقتصادی گسترده و بلند مدتی در این کشور آغاز شد و سرمایه گذاری در بخش خدمات افزایش یافت.

شرکت های خدماتی روسیه در سال 2008 مانند سایر نقاط جهان با مشکلاتی مثل کاهش فروش و رکود در بازار روبرو شدند و همین امر موجب کاهش چشمگیر در میزان سود و تعداد افراد شاغل آنها شد.

خدمات مالی، درمانی، بانکی، رفاهی، بیمه و گردشگری از مهمترین بخش های خدماتی این کشور است.

همچنین بخش خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات، خدمات مخابراتی و هوافضا از رشد مناسبی برخوردار است.

علاوه بر این چون روسیه کشوری پهناور است، سیستم پخش عمده فروشی و خرده فروشی و حمل و نقل هم از دیگر بخش های خدماتی مورد نیاز این کشور است.

جمعیت

کشور روسیه گروه های قومی متنوعی دارد. جمعیت این کشور در سال 2008 برابر با 140.7 میلیون نفر بوده و رتبه هشتم جهان را داراست.

میانگین سنی این کشور تقریبا برابر 38.3 سال است. بع دلیل مساحت بسیار بالا، تراکم جمعیت در روسیه برابر با نه نفر در هر کیلومتر مربع است.

روسیه در سال 2008 از رشد جمعیتی منفی برابر با 0.48- درصد برخوردار بوده است. نرخ تولد باربر 11.03 بوده است و رتبه 177 را در جهان دارد.

میانگین امید به زندگی در روسیه در سال 2008 برابر 65.94 سال بوده است. نرخ مرگ و میر در همین سال برابر 16.6 است که رتبه 18 را در جهان دارد.

حدود هشتاد درصد مردم روسیه نژاد روسی داردند. سایر نژادهای این کشور شامل تاتار، اوکرایتی، بشکیر، چوواش، چچنی، ارمنی، ترک،داغستانی، مغول، آواری، اینگوش، چرکس، بالکار، اوستیایی، آذری و گرجی است.

تولید ناخالص داخلی

در سال 2008 میزان تولید ناخالص داخلی روسیه بر مبنای قدرت خرید 2.225 و بر مبنای نرخ رسمی مبادله 1.757 تریلیون دلار بوده است.
میزان رشد تولید ناخاص داخلی این کشور در سال 2008 معادل هفت درصد است.




شاخص های مهم اقتصادی

سیستم اقتصادی روسیه وابسته به بازار آزاد است. بدهی های خارجی این کشور در سال 2008 میلادی برابر 540 میلیارد دلار بوده است.

در سال 2008 میزان درآمدهای این کشور برابر 383.5 میلیارد دلار و هزینه ها نیز برابر با 273.5 میلیارد دلار بوده است.

شبکه توزیع

بر اساس آمار سال 2007 وجود 1260 فرودگاه، برخورداری از حدود 933000 کیلومتر جاده، 87157 کیلومتر خطوط ریلی و 102000 کیلومتر راه دریایی و آبراه باعث شده که سیستم حمل و نقل کالا در این کشور وضعیت مناسبی داشته باشد. بنابراین می توان نسبت به سرعت و مدت زمان حمل کالا در تجارت با کشورهای دیگر و از بنادر و شهرهای روسیه به دیگر شهرهای آن، اطمینان نسبی داشت. در این کشور شهرهای زیر به عنوان پایانه ها و گمرک های بازرگانی شناخته می شوند:

• Azov
• Kaliningrad
• Kavkaz
• Nakhodka
• Novorossiysk
• Primorsk
• Saint Petersburg
• Vostochnyy
• Rostov

موقعیت جفرافیایی این کشور و همسایگی آن با دریای خزر از جنوب غربی و اقیانوس آرام شمالی از غرب، روسیه را از جایگاه ویژه ای در سیستم حمل و نقل دریاییبرخوردار ساخته است.

از سوی دیگر، همسایگی آن کشور از جنوب با کشورهای قزاقستان، مغولستان و چین از غرب با کشورهای فنلاند، اوکراین، لاتویا، لهستان، لیتوانی، نروژ، استونی و بلاروس، از جنوب شرقی با کرده شمالی، از جنوب غربی با گرجستان، آذربایجان و از طریق دریای خزر با ایران موجب شده است که روسیه به زیرساخت های ارتباطی آن کشورها ارتباط یابد این زیر ساخت های ارتباطی امکان تسریع در حمل و نقل محصولات آن منطقه از طریق زمینی و دریایی به سایر کشورها را فراهم نموده است. در کل بازار کالاها در روسیه به لحاظ تراکم نسبی جمعیت و تعداد مشتریان یک بازار بزرگ به شمار می رود و به ویژه در بخش های اروپایی این کشور میزان مصرف محصولات بیشتر است.

بازاریابی و تبلیغات:

روسیه به عنوان یک بازار تجاری رو به رشد، از بازاریابی و تبلیغات به عنوان یکی از ابزارهای توسعه اقتصادی بهره می برد.

بعضی از روش های تبلیغاتی در این کشور عبارت اند از:

• حضور در نمایشگاه ها و بازارهای تجاری ویژه
• تبلیغ در تلوزیون و شبکه های ماهواره این کشور
• تهیه و ارائخ کارت ویزیت دوزبانه
• تدوین مکاتبات، کاتالوگ ها و در کل تبلیغات به زبان های روسی و انگلیسی
• همکاری با اعضای انجمن ها و موسسات فعال در نمایشگاه های تجاری
• عرضه محصولات با کیفیت به مشتریان و ارایه خدمات پس از فروش
• درج آگهی کالا و خدمات در مجلات بازرگانی کشور روسیه

تولید کنندگان و صادرکنندگان کالا و خدمات ایرانی درباره بسیاری از نیازهای بازار بزرگ روسیه، آگاهی مناسبی ندارند و این موجب شده است

تا ایران به رغم توانمندی در زمینه های گوناگون، نتواند صادرات مناسبی به این کشور داشته باشد.

راهکارهای بازاریابی و فروش:

در این کشور مثل دیگر نقاط جهان راه کارهای ویژه ای برای بازاریابی و فروش محصولات وجود دارد. برای بازاریابی و فروش محصولات در روسیه توجه به بعضی نکات،

ضروری به نظر می رسد:

• مطالعه گزارش های بازارشناسی و بازاریابی، پیش از ورود به بازار این کشور راهگشاست.

• شرکت های دارای برندهای تجاری و پذیرفته شده در بازار بورس، بیش از سایر شرکت های تجاری موفق هستند

• گردآوری اطلاعات به روز و دقیق از علایق مردم و شرایط اقتصادی جامعه، عامل بسیار مهمی در دستیابی به موفقیت است. در صورتی که دسترسی به اطلاعات مورد نظر امکان پذیر نباشد، بهره برداری از دانش و تجربه تجار محلی مفید خواهد بود.

• تجار روسی در خصوص مواردی مانند قیمت، کیفیت، زمان تحویل کالا و چگونگی ارایه خدمات به موقع، حساسیت ویژه ای دارند. از این رو اعتماد سازی در این زمینه می تواند بر گسترش سهم بازار تاثیر بگذارد.

• معرفی محصولات و خدمات در نمایشگاه های تخصصی و عمومی بهترین راهکار جذب مشتریان بالقوه در روسیه است.

• در زمان های مختلف علاوه بر سرمای شدید، روسیه با سیل و سیلاب روبروست. توصیه می شود به مان مسافرت های درون شهری و برون شهری توجه شود.

• وضعیت وسایل نقیله عمومی مانند مترو، تراموا و اتوبوس برقی در شهرهای بزرگی مثل مسکو و سنت پترزبورگ خوب است. البته کرایه تاکسی ها گران است و استفاده از مترو و اتوبوس مقرون به صرفه است. جاده های بین شهری از کیفیت دلخواه برخوردار نیست. در شهر مسکو با وجود خیابان های غریض و طویل شمار خودروها بسیار زیاد است و این شهر در بیشتر ساعات ترافیک سنگینی دارد.

• افرادی که قصد دارند برای تجار، امور بازرگانی، واردات و صادرات وارد بازار روسیه شوند حتما پیش از اقدام به سرمایه گذاری بایستی با افراد با تجربه مشورت کنند. تماس با بخش اقتصادی و رایزن بازرگانی سفارت نیز مفید خواهد بود.

• خرید کالا و استفاده از سرویس های عمومی با پول رایج این کشور انجام می شود. البته دلار و دیگر ارزهای خارجی مانند یورو را می توان در بانک ها، صرافی ها و یا هتل ها ، تبدیل به پول محلی کرد.

• خرید و فروش عتیقه جات خروج و ورود آن به روسیه نیازمند گرفتن مجوز قانونی است.

• ورود و خروچ وسایل الکترونیکی و یا تکنولوژیک به شدت کنترل شده و برای آن محدودیت های قانونی شدیدی اعمال می شود.

در رابطه با ورود و خروج ارز همراه مسافر، مقررات بیسار سختی وجود دارد. از جمله:

• هر مسافر می تواند تا سقف ده هزار دلار برای سفر به این کشور با خود پول به همراه داشته باشد. تا این مقدار نیازی نیست که به هنگام ورود به گمرک اعلام شود. ولی برای مبالغ بیشتر باید موضوع را به مقامات گمرک گفت و نسبت به اعلام آن رسید گرفت.

• خروج ارز تنها تا سقف سه هزار دلار آزاد است و برای خروج ارز بیشتر باید مجوز گرفت. این قانون علاوه بر ارز خارجی، مشمول نقره،عتیقه و کالاهای ارزشمند دیگر هم می شود.

• اشخاص حقیقی، چه مقیم و چه غیر مقیم، می توانند کارت اعتباری یا چک مسافرتی با راز خارجی را بدون محدودیت، با ارایه مجوزی که از محل فروش چک های مسافرتی می گیرند، با خود از کشور بیرون ببرند.

منابع طبیعی:

بهره مندی از قروت و منابع طبیعی سرشار از ویژگی های سرزمین پهناور روسیه است. منابع غنی نفت و گاز، زغال سنگ، سنگ آهن، الماس، نیکل، پلاتینیوم، مس، سرب، روی و آلومنیوم، این کشور را به عنوان یکی از بزرگترین تولید کنندگان و صادرکنندگان منابع معدنی مطرح نموده است.

روسیه اولین کشور در منایع طبیعی، دومین کشور در منابع زغال و هشتمین کشور در منابع نفت به شمار می رود.

زمین از قروت های برجسته طبیعی در روسیه به شمار می آید. این کشور یکی از بزرگترین منابع خاکی را با 219 میلیون هکتار مساحت داراستکه 135 میلیون هکتار آن قابل کشت است. جنگل ها 45 درصد از مجموع سرزمین خاکی این کشور را پوشانده اند.


روسیه در عرضه های بالای جغرافیایی واقع شده و بیشتر مناطق کشور سردسیر و کم بارش است. به همین دلیل بیشتر مناطق این کشور به ویژه سرزمین بزرگ سیبری خالی از سکنه هستند و کشاورزی نیز در این مناطق میسر نیست.

به طور کلی، روسیه آب و هوای متنوعی دارد. در جنوب روسیه و فراتر از استپ ها، مناطقی با آب و هواینیمه گرمسیری و نیمه صحرایی وجود دارد.

تراکم جمعیت در بخش های غربی و در شمال غرب رشته کوه های اورال، بیشتر از سایر قسمت ها به چشم می خورد. البته در سالیان اخیر، به دلیل کشف و استخراج منابع معدنی در ناحیع شرقی روسیع، مهاجرت مردم به مناطق اروپایی روسیه بیشتر شده است.



بخش اروپایی روسیه بیشتر جلگه ای و هموار است. بلند ترین نقطه روسیه، قله البروس با 5624 متر ارتفاع در شمال قفقاز در جمهوری اوستیای شمالی و نزدیگی مرز گرجستان است که در غین حال بلندترین نقطه اروپا هم محسوب می شود. کوه های اورال که در امتداد شمالی- جنوبی قرار دارند، حد میان اروپا و آسیار را تعیین می کنند و بلندترین نقطه آن یعنی قله نارودا تنها 1885 متر ارتفاع دارد. شبکه گسترده ای از رودهای پرآب در روسیه وجود دارد که علاوه بر تامین آب آشامیدنی، سدهای برق – آبی فراوانی بر روی آنها راه اندازی شده است.

رودهای مهم بخش اروپایی روسیه، ولگا با 3690 کیلومتر(بلندترین رود اروپا که به دریای خزر میریزد) رود دون که با نام قزاق های دون شناخته شده، دنیپر، نمان، نوا، لینا و پچورا هستند. دریای خزر که بزرگترین دریاچه جهان است در مرزهای جنوبی این کشور قرار دارد.

دریاچه بایکال با 34140 کیلومتر مربع، بزرگترین دریاچه روسیه، با عمق 1740 متر عمق، عمیق ترین دریاچه جهان و بزرگترین دریاچه آب شیرین آسیاست.

بیست درصد آب شیرین دریاچه های جهان در این دریاچه وجود دارد. پوشش گیاهی روسیه در شمالی ترین مناطق، توندرا و در جنوب تایگا است. یک سوم جنگل های جهان در این نواحی قرار دارد.