22سازمان درگیر ترخیص کالا

عارضهیابی کسب رتبه 103 ایران در میان 148 کشور در شاخص مطلوبیت فرآیندهای گمرکی
22سازمان درگیر ترخیص کالا

روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۰۷۱ کد خبر: Den-768234
هما کبیری- مجمع جهانی اقتصاد در حالی رتبهبندی کشورها را بر مبنای شاخص مطلوبیت فرآیندهای گمرکی اعلام کرد که بر اساس این گزارش، ایران در میان 148 کشور، در رتبه 103 قرار دارد. این در حالی است که ایران با کسب این رتبه، در منطقه خاورمیانه تنها بالاتر از لبنان و یمن قرار دارد و سایر کشورهای همسایه ایران در این منطقه رتبه بهتری از ایران کسب کردهاند. پیش از این نیز رییس سابق گمرک بارها اعلام کرده بود که یک روز ماندن کالا در گمرک معادل افزایش یک درصدی تعرفه است.
همین موضوع هزینه تجارت را نیز افزایش میدهد که باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
شاخص مطلوبیت فرآیندهای گمرکی یکی از شاخصهای تعیینکننده رتبه کشورها در شاخص بهبود فضای کسب و کار است، بنابراین به نظر میرسد پیش بینی نزول رتبه کسب و کار ایران به رتبه 152 در سال 2014، موجب شده تا رتبه ایران در فرآیندهای گمرکی تا 103 کاهش یابد. این موضوع موید آن است که یکی از موانع تجارت ایران با کشورهای دیگر به بخش گمرک مربوط میشود که تا زمان بهبود شرایط و ضوابط گمرکی ادامه خواهد داشت. اجرای دقیق قانون امور گمرکی، توسعه گمرک الکترونیک، تشکیل گمرک مدرن و به کارگیری تجهیزات مدرن گمرکی، پیوستن به سازمان جهانی گمرک و تطبیق فعالیتهای داخلی گمرک بر اساس اصول بینالمللی، روانسازی و شفافسازی فعالیتهای گمرکی، شایستهسالاری در گمرک و رسیدگی به وضعیت پرسنل، همچنین گمرک در خدمت اقتصاد ملی سرفصلهای اصلی برنامههای رییسکل گمرک جمهوری ایران است که شاید هنوز برای عملیاتی شدن آنها زود باشد. فعالان اقتصادی معتقدند همواره گمرک یک پای ثابت تجارت جهانی است و بهبود وضعیت آن میتواند به روان شدن جریان تجارت کمک شایانی داشته باشد.
مسعود دانشمند، رییس کمیسیون حملونقل، ترانزیت و گمرک اتاق بازرگانی ایران در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه بخشی از دلایل نزول رتبه ایران از نظر فضای کسبوکار در جمع کشورهای دیگر به گمرک ارتباط دارد، گفت: بخشنامههایی که با سرعت زیادی در گمرک ابلاغ میشوند، میزان ماندگاری کالا در انبارهای گمرک، پروسه ترخیص کالا و مسائلی از این دست، مواردی است که در گمرک ایران اتفاق میافتد و موجب کند شدن روند تجارت میشود. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته گمرک معنا ندارد.
وی افزود: در کشورهای دیگر برای تسهیل تجارت، بازرگانان کالای وارداتی را در انبار خود نگهداری و تنها به گمرک اعلام میکنند و اگر آن تاجر خوشنام هم باشد، انبارش مورد بررسی هم قرار نمیگیرد. این درحالی است که در ایران 22 سازمان در کار ترخیص کالا حضور دارند؛ گرفتن نامه استاندارد خودش به 2 ماه زمان نیاز دارد و شبنم و ایرانکد هم موضوعات دیگری است که زمان ترخیص کالا را از گمرک طولانیتر میکند که این به معنای توقف سرمایه در گمرک است.

سرمایه سرگردان روی آبها
رییس کمیسیون حملونقل، ترانزیت و گمرک اتاق بازرگانی ایران معتقد است جزیرهای عمل کردن سازمانهای داخلی دلیلی برای نامطلوب بودن فرآیندهای گمرکی شده، در حالی که در کشورهای دیگر مجوزهای مورد نیاز در مبدا یا قبل از حمل فراهم میشود تا کالا کمتر در گمرک متوقف شود. دانشمند میگوید: متاسفانه در داخل کشور اعتماد بین تاجر و دولت در گمرک وجود ندارد. به عنوان مثال، وقتی مواد غذایی از ایران به اروپا صادر میشود، در گمرک به صورت پلمب باقی میماند تا مجوزهای لازم اخذ شود و در صورتی که مجوزهای لازم اخذ نشود، آن کالا معدوم میشود. به همین دلیل تاجر ایرانی که به اروپا کالا صادر میکند، همه ضوابط را رعایت میکند، اما در ایران هیچ فروشندهای دغدغه ندارد که کالای غیراستانداردش برگشت بخورد؛ چون در ایران واژه مرجوعی معنا ندارد و در نهایت از جای دیگری به شکل قاچاق وارد کشور میشود.
وی افزود: در صورتی که فرآیند گمرک بهبود پیدا کند، تجارت روانتر میشود. در حال حاضر وقتی 6 ماه طول میکشد تا کالا از مبدا وارد بازار ایران شود، در واقع این سرمایه است که 6 ماه سرگردان است و اگر فرآیند گمرک بهبود پیدا کند، سرعت تجارت و سرمایه در گردش بالاتر میرود.
یک ماه زمان برای ترخیص کالا
در همین حال، مشاور رییسکل گمرک از مدت 32 روزه (به طور متوسط) برای فرآیند واردات و 25 روزه برای فرآیند صادرات یاد میکند و معتقد است، گمرک به قدری درگیر مشکلات متعددی در سالهای گذشته بوده که هنوز نوبت به بررسی این مسائل در دولت جدید نرسیده است.
محمود بهشتیان به «دنیای اقتصاد» گفت: گمرک به دنبال کاهش این آمار است، اما نکته دیگر طولانی بودن مسیر بنادر و محل مصرف کالاها در داخل کشور است. در کشور سنگاپور وقتی کالا از گمرک خارج میشود، به محل مصرف رسیده؛ اما در ایران کالایی که در بندر شهید رجایی ترخیص میشود، 48 ساعت طول میکشد تا به تهران برسد.
در این رابطه سعید یوسفزادگان، نایب رییس اول کمیسیون مدیریت واردات نیز معتقد است که گمرک سیاستگذار نیست و تمام دستگاهها و ارگانهایی که در صادرات و واردات سهیم هستند، باید در بهتر شدن شرایط دخالت کنند. چون در حال حاضر وزارت بهداشت، محیط زیست، جهادکشاورزی و ... برای گمرک بخشنامههایی صادر میکنند که بعضا متناقض هم هستند.
وی افزود: سنگاپور که از نظر تجارت فرامرزی در صدر کشورهای دنیا قرار دارد، برای صادرات تنها چهار سند و هزینهای معادل 456 دلار میخواهد و واردات کالا تنها چهار روز به طول میانجامد، اما در ایران در صورتی که همه اسناد تکمیل باشد، حداقل 27 روز برای واردات زمان لازم است و هزینهای معادل 2100 دلار نیاز است.
نایب رییس اول کمیسیون مدیریت واردات تاکید کرد: امارات متحده عربی در تجارت فرا مرزی رتبه نخست منطقه و پنج دنیا را کسب کرده و در سهولت کسب و کار نیز در جایگاه بیست و ششم دنیا قرار دارد، اما ایران با رتبه 152، جایگاه بسیار نازلی در فضای کسب و کار دارد که تنها با تعامل دولت و بخش خصوصی قابل ارتقا است.
بر اساس گزارشی که خبرگزاری «ایسنا» روز گذشته منتشر کرد شاخص مطلوبیت فرآیندهای گمرکی نشان میدهد که در هر یک از کشورهای جهان وضعیت فرآیندهای مربوط به واردات و صادرات چه میزان کارآمد هستند. براین اساس، کشور سنگاپور با کسب بالاترین نمره بهترین وضعیت را در زمینه مطلوبیت فرآیندهای گمرکی دارد. فنلاند، هنگکنگ، نیوزیلند، امارات، هلند، سوئد، قطر، ایرلند و لوکزامبورگ نیز در ردههای بعدی قرار
گرفتهاند.
گمرک ایران در چند سال گذشته و به ویژه از سال قبل تاکنون با چالشهای زیادی مواجه شده است. از جمله چالشهای مربوط به حوزه کاری گمرک ایران میتوان به وجود اسکلهها و مبادی غیرقانونی ورود کالا، زیر سوال رفتن آمارهای گمرک در حوزه صادرات غیرنفتی از سوی مرکز پژوهشهای مجلس، تعلل در تعطیلی گمرکهای غیرفعال و نیمهفعال، انباشت کالا در گمرکهای داخلی به دلیل مسائل ارزی، صدور بخشنامههای پیدرپی و بعضا متناقض و امثال آن اشاره کرد.
اگر چه گمرک همواره اعلام کرده که در مورد مشکلاتی مانند انباشت کالا در گمرکها این سازمان تقصیری ندارد و ریشه مشکلات به اختلافات ارزی بانک مرکزی و بانکهای عامل مربوط است، اما به هرحال گمرک خواسته یاناخواسته همواره یک پای ثابت مشکلات مربوط به تجارت خارجی کشور بوده است.