چرا گران که می شود، بیشتر می خریم؟

یک قانون کلی در ذهن اقتصاد خوانده هست که تابع تقاضا نزولی است، یعنی اگر قیمت افزایش یابد، تقاضا کاهش می یابد. برهمین اساس است که از رفتار اکثر ایرانی ها که به محض گران شدن کالایی اشتیاق بیشتری برای خرید آن کالا پیدا می کنند، خرده گرفته می شود.

تا حدی که گاه این رفتار غیرعقلایی دانسته می شود. چون گفته می شود، قوانین علم اقتصاد با فرض وجود انسان عقلایی تنظیم شده است.
اما آیا واقعا ما ایرانی ها غیر عقلایی رفتار می کنیم؟

نگاه تاریخی نشان می دهد که اقتصاد ایران طی سال های متمادی ساختاری تورمی داشته است. یعنی قیمت ها عموما روند صعودی داشته اند. این تجربه تاریخی ناخودآگاه رفتار کنونی مردم را شکل می دهد. زمانی که تجربه نشان داده که کالایی که امروز خریداری می کنید ارزان تر از چند روز آینده است، طبیعی است که رحجان نقدینگی کاهش می یابد و تقاضای کوتاه مدت همواره ملتهب باقی می ماند.
لذا به محض آغاز روند صعودی قیمت یک کالا، عموم مردم تلاش می کنند که خریدهای آینده خود را نیز زودتر از موعد انجام دهند تا هزینه تورم آتی را کاهش دهند.
پس در یک ساختار تورمی که تجربه اندکی از دوره های بازگشت قیمت ها و کاهش قیمت ها دارد، رشد تقاضا به محض شروع گرانی غیرعقلایی نیست.
در واقع ما با خرید زوهنگام به لحاظ ذهنی از بابت پرداخت هزینه کمتر تورم احساس کسب سود می کنیم. این احساس سود ما را همواره ترغیب به خرید پیش از موعد می کند.
در نتیجه این رفتار چندان هم غیرعقلایی نیست. نه این که از ما رفتار غیرعقلایی سر می زند بلکه واقعیت این است که قانون عمومی تقاضا در اقتصاد تورمی ایران مصداق ندارد.
مردم از بس هزینه تلخ تورم را پرداخت کرده اند، آبدیده شده اند چندان که ضرب المثل"سزای گران فروش نخریدن است" دیگر در جامعه امروز ما خریدار زیادی ندارد.