آیا پتروشیمی ایران توان مقابله با تحریم های جهانی را دارد؟

عبدالرسول دشتی
آیا پتروشیمی ایران توان مقابله با تحریم های جهانی را دارد؟

مخاطبین این سوال علاوه بر مسئولین ارشد کشور می توانند تمامی کارشناسان، صاحب نظران و مدیران و مسئولین حال حاضر و گذشته این صنعت باشند. همچنین سرمایه گذارانی که علیرغم تمامی محدودیت های بین المللی اعمال شده علیه کشورمان با اعتقاد به پتانسیل و سودآوری بالقوه موجود در این صنعت، سرمایه های خود را در جهت توسعه آن به کار می گیرند.

واقعیت این است که اکثریت مطلق این افراد به وییژه در ملاقات های حضوری در پاسخ به این سوال اعتقاد راسخی به توانائی توسعه پتروشیمی داشته می گویند حتی در این شرایط نیز امکان اجرای برنامه های توسعه ای پتروشیمی وجود دارد. البته آنچه از اظهار نظرهای آنان دریافت می شود این است که باید به نسبت شرایط موجود در هر دوره راهکارها و برنامه ریزی های پیش بینی شده را تعدیل یا اصلاح نمود.

اینکه عمده محدودیت های بین المللی اعمال شده از سوی امریکا و اتحادیه اروپا می باشد اگرچه در نگاه اول چشم انداز شرایط پیش رو را دشوار نشان می دهد ولی بررسی وضعیت اقتصادی، بحران یورو، بیکاری و دیگر شرایطی که کشورهای عضو اتحادیه اروپا این روزها با آن دست به گریبان می باشند، حاوی نکته ای اساسی است و آن اینکه اگر محدودیت های
بین المللی و تحریم ها نبود باز هم ادامه مشارکت و همکاری با این کشورها بیشتر از نفعی که برای کشور ما داشت اقتصاد بحران زده آنان را از گرفتاری نجات می داد. بر همین اساس حتی با فرض عدم وجود این تحریم ها یک راه مناسب برای توسعه پتروشیمی می تواند تغییر نگاه همکاری و مشارکت از غرب به قدرت های تازه اقتصادی جهان باشد. از جمله کشورهائی که می توانستند و هنوز هم این قابلیت را دارند تا شرکای جدید ایران در توسعه پتروشیمی باشند، کشورهای عضور گروه " بریک( برزیل، روسیه، هند و چین) می باشند". این کشورها از جمله قدرت های بزرگ و جدید اقتصادی هستند که طی یک دهه اخیر توانسته اند بسیاری از کشورهای اروپائی را پشت سر گذاشته، حجم وسیعی از بازارهای جهانی را از ان خود نمایند.

تازه ترین گزارش منتشر شده در " تایمز اقتصادی" حکایت از جهش خیره کننده این کشورها دارد. این گزارش اشاره می کند که کشور هند تا سال 2017 با پشت سر گذاشتن انگلیس به یکی از بزرگ ترین قدرت های اقتصادی تبدیل خواهد شد.

در این گزارش آمده بریتانیا که جایگاه خود به عنوان ششمین اقتصاد بزرگ جهان را از کشور برزیل بازپس گرفته، براساس پیش بینی ها همچنان تا سال 2022از فرانسه جلوتر باقی ماند.

اما براساس گزارش موسسه تحقیقاتی "cebr” قادر نخواهد بود از کاهش رتبه خود در دهه پیش رو جلوگیری کرده و با نزول به رتبه هشتم پشت سر کشورهای هند، برزیل و روسیه قرار خواهد گرفت. اما بدترین شرایط کاهش رتبه پیش بینی شده مربوط به کشورهای فرانسه و ایتالیا می باشد.

برزیل سال گذشته توانسته بود بریتانیا را پشت سر بگذارد ولی به دلیل کاهش ارزش پول این کشور مجددا از سوی موسسه cebrبه رتبه هفتم در جدول رنکینگ بزرگ ترین اقتصاد های جهان سقوط کرد. البته پیش بینی های کارشناسان این است که این قدرت بزرگ امریکای جنوبی مجددا در سال 2014 بریتانیا را پشت سر می گذارد.

گزارش موسسه cebr به این نکته مهم اشاره می کند که دهه آینده شاهد این خواهیم بود که کشورهای گروه bric ( برزیل، روسیه، هند و چین) به موازات نزول قدرت اقتصادی کشورهای اروپائی پایه های اقتصادی خود را به شدت تقویت و مستحکم خواهند کرد.

بر اساس این گزارشتنها کشورهای امریکا (که رتبه اول در اختیار دارد)و همچنین ژاپن به عنوان حائز رتبه سوم بزرگ ترین اقتصاد جهان قادر خواهند بود جایگاه خودشان را حفظ کنند.

کشور آلمان طبق پیش بینی های این موسسه از رتبه چهارم به جایگاه ششم نزول می کند ولی فرانسه و ایتالیا بیشترین ضرر و زیان را در آینده خواهند داشت. پیش بینی ها در مورد فرانسهنزول جایگاه این کشور از رتبه پنجم به نهم بوده و در مورد ایتالیا انتظارات به گونه ای است که از رتبه هشتم به رده سیزدهم برود.

با توجه به این گزارش برزیل به رتبه پنجم صعود کرده و کشور روسیه نیز با دو رده صعود به جایگاه هفتم خواهد رسید.

نتایج حاصل از گزارش این موسسه می افزاید چین نیز به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان باقی خواهد ماند هرچند فاصله خود با ایالات متحده را کم تر کرده و خود را به جایگاه آن شور نزدیک تر خواهد کرد.(1)

گزارش های منتشره در ارتباط آمار وزارت انرژی روسیه حاکی از این است که تولید نفت این کشور به دلیل افزایش تولید شرکت روسنفت در سال گذشته بالاتر از عربستان سعودی بوده است.



متوسط تولید نفت روسیه در سال 2012 باحدود یک درصد افزایش به رکورد 10 میلیون و 370 هزار بشکه در روز رسیده است. این کشور که تقریبا نیمی از بودجه خود را با استفاده از درآمدهای نفت و گاز تامین می کند قصد دارد تولید خود را تا سال 2020 بالای 10 میلیون بشکه در روز نگه دارد.د ر این گزارش آمده روسیه توانسته تولید نفت خود در ماه دسامبر 2012 به 10 میلیون و 480 هزار بشکه در روز برساند.(2)

مستعد ترین مناطق کشور برای توسعه صنایع پتروشیمی کدامند؟ سرخس، لاوان یا چابهار؟

توسعه صنایع پتروشیمی پویائی بخش عمده ای از صنایع کشور و آبادانی حجم گسترده ای از مناطق محروم را به همراه دارد. این راهکار به ویژه در بخش صنایع تکمیلی پتروشیمی نه تنها ارزش افزوده بالاتری ایجاد می کند، بلکه می تواند در توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق محروم و ایجاد اشتغال برای نیروهای بومی هر منطقه نقش برجسته ای داشته باشد. مخصوصا باید در نظر داشت که احداث واحدهای تولیدی صنایع تکمیلی سرمایه اندکی نیاز داشته و اجرای آنها توسط بخش خصوصیامکان پذیرتر نشان می دهد.
تاکید مسئولین پتروشیمی بر مستعد بودن مناطق خاصی از کشور برای ایجاد” هاب پتروشیمی”اگر چه گویای ارزش افزوده بالای اقتصادی این صنعت می باشد، ولی در معنائی عمیق تر از وجود مناطق مستعد در استان های مختلف کشور برای توسعه پتروشیمی حکایت دارد. لذا باید گفت در این شرایط و با توجه به اعلام آمادگی مجموعه پتروشیمی برای احداث واحدهای جدید، مسئولین مناطقی که تمایل دارند صنعت پتروشیمی را در منطقه خود توسعه دهند باید برای انجام آن پیشگام شوند. بدیهی است در نهایت شرایط هر یک از این مناطق از نظر امکانات، تسهیلات موجود و تاسیسات زیربنائی توسط مسئولین پتروشیمی مورد مطالعه دقیق و تخصصی تر قرار گرفته، در صورت برخورداری از امکانات مطلوب و حضور بخش خصوصی مشتاق برای سرمایه گذاری و مشارکت، اقدامات لازم برای ساخت واحدهای جدید پیش بینی شده در برنامه های این صنعت با جدیت دنبال خواهد شد.
باید توجه داشت که شرکت ملی صنایع پتروشیمی با توجه به تغییر ساختار و در راستای اجرای برنامه های خصوصی سازی و عمل به اصل 44 مجاز به سرمایه گذاری در طرح های جدید
نمی باشد. ولی از نظر امکان ارائه همکاری های فنی، مهندسی، عملیاتی، انجام مشاوره های لازم در مورد فاینانس و دریافت تسهیلات مالی و همچنین بکارگیری تمهیدات لازم برای تامین خوراک می تواند پشتیبان مطمئنی برای سرمایه گذاران حاضر به مشارکت در اجرای طرح های جدید بوده، برای اطمینان بیشتر سود مناسب آنان از سرمایه گذاری در این بخش را تضمین نماید.
ارزیابی اولیه از شرایط سه منطقه سرخس، لاوان و چابهار :
منطقه سرخسواقع در خراسان شمالیدر حال حاضر یکی از پالایشگاه های مهم گازی کشور را در خود دارد.
مطالب نقل شده از سوی آقای مهندس بیات مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در خصوص ضرورت استقرار واحدهای پتروشیمی در این منطقه حکایت از موقعیت ممتاز آن دارد. تاکید مدیرعامل پتروشیمی بر انجام یک سال مطالعات میدانی توسط کارشناسان پتروشیمی برای تبدیل این منطقه به یکی از بزرگ ترین مراکز تولید محصولات پتروشیمی و در اختیار داشتن زیرساخت های مهمی مانند راه های ریلی، فرودگاه بین المللی و همجواری با منابع اصلی خوراک نکات مهمی هستند که می تواند گویای شرایط مستعد این منطقه باشد.( روزنامه جمهوری اسلامی 24/7/91)
سابقه کشف گاز در این منطقه به سال های قبل از انقلاب بر می گردد. در آن زمان کشف مخزن بزرگ "مزدوران" در عمق ۳۷۰۰ متری زمین شهرتی جهانی به منطقه خانگیران بخشید و به عنوان یک مخزن بزرگ و مستقل گاز برروی تلکس خبرگزاری های جهان قرار گرفت.
آنچه از گزارش های این منطقه دردست است حکایت از این دارد که مخازن گازی منطقه خانگیران شهرستان سرخسشامل ۳ مخزن گاز شیرین با استعداد باقیمانده تولید ۱۷ میلیارد متر مکعب و یک مخزن گاز ترش عظیم با استعداد باقی مانده تولید ۳۰۰ میلیارد متر مکعب میباشد. بهره برداری از منابع گاز شیرین خانگیران در سال 1352با ۳ حلقه چاه انجام گرفت ودر سال 1362 بهره برداری از مخزن گاز ترش منطقه "مزدوران" همزمان با راه اندازی پالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد با ۶ حلقه چاه آغاز گردید.( ویکی پدیا منطقه سرخس )

نکته مهم و قابل توجه وجود یک میدان گازی عظیم در این منطقه است که طبق برآوردهای جدی تری که انجام شدهذخائر موجود در آن اگر از حجم ذخایر میدان گازی پارس جنوبی بیشتر نباشد کم تر نیست. آنچه باید به دقت مورد نظر قرار داد این است که این میدان گازی میان سه کشور ایران، افغانستان و ترکمنستان مشترک بوده، عدم تصمیم گیری و اقدام عاجل برای بهره برداری سریع از آن موجب خواهد شد دو کشور شریک در ذخائر با حمایت و سرمایه شرکت های
بین المللی این اقدام را زودتر از ما شروع کرده همچون شریک عرب مان در پارس جنوبی سهم بیشتری از آن خود نمایند.
احداث واحدهای جدید پتروشیمی به ویژه صنایع تکمیلی و راه اندازی مجتمع هائی که اساس تولیدشان با بهره گیری از ذخائر گازی موجود در این میدان می باشد قادر خواهد بود اشتغال زائی و رونق گسترده ای در استان های خراسان جنوبی، شمالی و رضوی ایجاد نماید. پیش بینی امکان مشارکت هر سه کشور در ایجاد واحدهای مشترک از جمله مزیت های دیگری است که توجه به منطقه سرخس به عنوان یک "هاب جدید" می تواند حضور پتروشیمی را کاملا توجیه پذیر نماید.
البته در کنار مزیت های موجود در این منطقه باید دید مهم ترین تسهیلات و امکانات زیربنائی مورد نیاز پتروشیمی برای حضور در این منطقه کدامند، چه مقدار از این امکانات در حال حاضر وجود دارد و برای ایجاد سایر امکانات و زیرساخت های مورد نیاز مسئولین منطقه چه کمک هائی را قادرند ارائه نمایند؟
جزیره لاوان به عنوان دیگر هابی که گاها مسئولین پتروشیمی از آن نام می برند از جمله جزایر ویژه و ارزشمند کشور بوده، از امکانات و اسکله های مطلوب صادراتی برخوردار است. تاسیسات زیربنائی موجود در این جزیره هرگونه حضور پتروشیمی را توجیه پذیر نشان می دهد. از سوی دیگر میدان گازی کشف شده در این منطقه طبق برآورد های صورت گرفته بسیار غنی و قابل توجیه برای سرمایه گذاری است.
گزارش های منتشر شده از این میدان مهم گازی کشور حاکی است ذخیره درجای آن معادل 5/9تریلیون فوت مکعب است که از این میزان حداقل 2/6 تریلیون فوت مکعب گاز قابل برداشت می باشد. همچنین 62 میلیون بشکه میعانات گازی در این میدان وجود دارد که با برنامه ریزی مناسب به همراه گاز استحصالی قابل برداشت خواهد بود.(پول نیوز 23/7/91)
رسیدن به قابلیت تولید محصولات پتروشیمی در این جزیره می تواند بستر بسیار مناسبی برای صدور فرآوردههای تولیدی به اقصی نقاط دنیا فراهم نماید. همچنین اعمال قوانین مربوط به مناطق آزاد در این جزیره موجب برخورداری از تسهیلات قانونی، معافیت های مالیاتی و گمرکی مطلوبی خواهد شد که سود حاصل از سرمایه گذاری و زمان بازگشت سرمایه را بسیار تسریع می کند. نکته قابل ذکر در مورد میدان گازی لاوان این است کهذخائر موجود در این جزیره در محدوده مرزهای جغرافیائی کشورمان بوده و نگرانی خاصی از بابت بهره برداری مشترک کشورهای همسایه وجود ندارد.
منطقه آزاد چابهار دیگر منطقه مطلوب و مستعد کشور برای ایجاد هاب جدید پتروشیمی است که بارها نام آن از زبان مسئولین پتروشیمی مطرح شده است. این منطقه در ضلع دیگری از خلیج فارس و دور تر از تنگه هرمز قرار گرفته دارای شرایط بسیار مساعدی برای گسترش مراودات بین المللی به ویژه با کشورهای شبه قاره هند می باشد. این منطقه به همت تلاش های صورت گرفته توسطسازمان منطقه آزاد چابهار از تاسیسات زیربنائی خوبی برخوردار بوده و تمایل زیاد مسئولین محلی به توسعه هرچه بیشتر آن نقطه قوت مهمی است که ایجاد هرگونه تاسیسات زیربنائی دیگر را نیز به آسانی ممکن می سازد.
اما مشکل بزرگ چابهار نداشتن منابع گاز به عنوان خوراک مورد نیاز طرح های پتروشیمی است. اگرچه مسئولین چابهار به قول و قرارهای شرکت گاز دل بسته اند و علیرغم اینکه خط لوله گازی که قرار است در قالب قرارداد خط لوله صلح، گاز ایران را به پاکستان برساند تا نزدیکی نقطه صفر مرزی رفته و از این مسیر می تواند بخشی از گاز این استان و طرح های منطقه آزاد را تامین کند ولی پتروشیمی با توجه به تجربه های قبلی کار با شرکت گاز و چندین مورد قطع گاز تحویلی به مجتمع های تولیدی به دلیل اختلاف در مورد قیمت رسمی گاز و میزان طلب و بدهی میان این دو شرکت بسیار بعید است بتواند به قول و قرارهای مسئولین شرکت گاز اعتماد کند. مخصوصا اینکه این شرکت طی سال های اخیر سرمایه گذاری خاصی برای احداث واحدهای جدید تولید کننده گاز و یا افزایش ظرفیت تولید واحدهای گازی کشور انجام نداده است. و این موضوع با توجه به افزایش مصرف گاز قابل تامل است. شاید بتوانمهم ترین اقدام شرکت گاز برای افزایش تولید را مشارکت مربوط به قرار داد ساخت پالایشگاه بیدبلند 2 و پارسیان با شرکت انرژی سپهر وابسته به بانک صادرات دانست که پس از تغییر مدیرعامل بانک صادرات و همچنین تغییرات صورت گرفته در آن شرکت عملا متوقف مانده است.
جمع بندی:
مطلوب ترین مناطق برای احداث واحدهای جدید پتروشیمی با توجه به شرایط و امکانات موجود در این مناطق از یک سو و برنامه های پتروشیمی از سوی دیگر را می توان سرخس به عنوان اولویت اول پیشنهاد کرد. منطقه ای که به دلیل مشترک بودن ذخائر گازی اش لازم است سریع تربرنامه ریزی های اولیه برای احداث و بهره برداری از واحدهای صنعتی آن انجام شود. مهم ترین نکته ای که احداث واحدهای پتروشیمی در این منطقه را با اما و اگر همراه می کند چگونگی تامین آب مورد نیاز واحدهای احداثی در این منطقه است. حجم آب مصرفی مورد نیاز واحدهای پتروشیمی بالاست و باید دید این منطقه چه میزان توان تامین آن را دارد. هرچند در یک تعریف کلی قطعا انتقال آب به هر نقطه ای از کشور آسان تر از شرایط و امکانات لازم برای انتقال فرآورده های نفتی و پتروشیمیائی بوده ، کار غیرممکنی نشان نمی دهد.
اولویت دوم می تواند توسعه صنعت پتروشیمی در جزیره لاوان باشد. منطقه ای که با در اختیار داشتن ذخائر غنی گاز، واحدهای تولیدی احداث شده در آن دغدغه ای از بابت تامین خوراک نخواهند داشت. در ضمن دسترسی به آب های بین المللی و برخورداری از امکانات مناسب زیربنائی موجود قادر است رسیدن به هدف مهم کسب سهم حداکثری از بازارهای
بین المللی را به خوبی تحقق بخشد.
منطقه چابهاردر عین حالی که در جایگاه اولویت سوم قرار می گیرد دارای مشخصه هائی است که در صورت توجه به آنها می تواند آنجا را به الویت اول پتروشیمی برای ایجاد "هاب جدید" تبدیل نماید.
در واقع چابهار منطقه بکر و هاب مستعدی است که علیرغم تمام مزیت های موجود باید فکری اساسی از بابت تامین خوراک مورد نیاز واحدهای پتروشیمی کرده سپس به رقابت با سایر مناطق برای احداث این واحدهابپردازد. دسترسی به دریا و آبراه بین المللی خلیج فارس امتیاز مهم ولی کافی برای حضور پتروشیمی در این منطقه نمی باشد.
از همین منظر و در رابطه با این منطقه مهم آزاد کشور نکات قابل ملاحظه ای وجود دارد که می توان به دقت ملاحظه قرارداد:
- نخست اینکه پس از تکمیل و راه اندازی فاز 19 پارس جنوبی ( این فاز هم اکنون بیش از 50 درصد پیشرفت فیزیکی دارد) مقداری حدود 4 میلیون تناتان مازاد بر نیاز در منطقه عسلویه تولید خواهد شد که با احداث یک خط لوله جدید که هزینه ای برابر با احداث خط لوله متان( گاز طبیعی) دارد می توان آن را به منطقه چابهار منتقل کرده، منبع مطمئنی از خوراک مورد نیاز واحدهای پتروشیمی قابل احداث در این منطقه را تامین نمود.
- در صورتی که شرکت گاز طبق برنامه تدوین شده خود حداکثر تا دوسال آینده بتواند گاز طبیعی( متان) را به منطقه ایرانشهر و چابهار برساند شرایط لازم برای احداث واحدهای جدید متانول، اوره و آمونیاک و الفین از گاز MOT ((Methanol To Olefinفراهم شده و می توان اجرای چنین واحدهائی را در این منطقه برنامه ریزی نمود.
- هم اکنون بخشی از میعانات گازی تولید شده در پارس جنوبی برای تامین خوراک مورد نیاز واحدهای پتروشیمی مستقر در ماهشهر به آن منطقه ارسال شده و مازاد آن به عنوان یکی از محصولات صادراتی کشور برای تامین خوراک مراکز پالایشگاهی و پتروشیمیائی دیگر کشورها به مناطق مختلف جهانارسال می شود. لذا برنامه ریزی برای انتقال ارزان آن به شرق کشور و منطقه چابهار می تواند در اولویت کارهای کشور قرار بگیرد. باید توجه داشت که یکی از برنامه های وزارت نفت احداث خط لوله انتقال میعانات گازی تا پالایشگاه نفت بندرعباس است با کمی هماهنگی و تعامل می توان امکان انتقال این میعانات را در طراحی این خط لوله پیش بینی نمود به نحوی که بخش قابل ملاحظه ای از خوراک مورد نیاز طرح هایی که قرار است در چابهار اجرا شوند از مسیر این خط لوله قابل تامین باشد..
- بدون شک پس از تکمیل و راه اندازی خط لوله اتیلن غرب و همچنین خط لوله مرکز تقریبا اکثر مناطق کشورمان متاثر از توسعه صنایع پتروشیمی قرار گرفته حداقل یک واحد پتروشیمی را در حوزه استانی خود خواهند داشت. ایجاد هاب جدید پتروشیمی در منطقه چابهار مخصوصا با درنظر داشتن خوراک هائی که از چگونگی امکان تامین آنها سخن رفت می تواند طرح بزرگ و مهم " خط لوله اتیلن شرق" که قبلا به دلیل نداشتن توجیه اقتصادی از دستور کار مسئولین پتروشیمی خارج شده بود را در شرایطی کاملا توجیه پذیر و اقتصادی قرار دهد. باید توجه داشت که توسعه پتروشیمی در این منطقه با توجه به تبعات بسیار مثبتی که به همراه دارد نه تنها موجب رونق این منطقه محروم کشور می شود بلکه در ایجاد اشتغال و جلوگیری از بسیاری معضلات موجود از جمله قاچاق نیز می تواند نقش موثری داشته باشد.
- نکته بسیار مهم و شاید از نظر دور مانده دیگر برنامه گسترده کشور دوست و همسایه ما پاکستان برای آباد کردن بندر چابهار در آن کشور می باشد. پاکستان تلاش دارد با جذب سرمایه گذاری های داخلی و خارجی گام های اساسی برای توسعه این منطقه بردارد و بی توجهی و غفلت از این حرکت در حال انجام ما را در استفاده موثر از این منطقه مستعد ناتوان ساخته کشورمان را در شرایطی قرار می دهد که امروز در ارتباط با کشورهائی مانند قطر در پارس جنوبی و کشورهای حوزه دریای خزر در شمال قرار داریم. بدون شک خط لوله صلحی که ما قرارداد انتقال گاز ایران به پاکستان را در قالب آن امضاء کرده ایم از جمله اقداماتی است که پاکستانی ها برای توسعه این منطقه طراحی کرده اند.
نکته مهم:
باید توجه داشت که تجمیع و تمرکز صنایع پتروشیمی بیش از آنچه تاکنون در منطقه ویژه اقتصادی عسلویه ایجاد و یا برای اجرا در آینده پیش بینی شده در نگاهی امنیتی و زیست محیطی چندان مناسب و منطقی به نظر نمی رسد.
با توجه به محدودیت های قانونی که پتروشیمی برای سرمایه گذاری مستقیم در احداث واحدهای جدید دارد و محدودیت های بین المللی اعمال شده که مشارکت و جذب سرمایه گذاری خارجی در اجرای طرح های جدید را با محدودیت هائی روبرو ساخته است یک امتیاز و اولویت ویژه برای برنامه ریزی مسئولین پتروشیمی و حضور آنان در هریک از "هاب های" ذکر شده، میزان توانمندی و آمادگی آن مناطق در جذب سرمایه های داخلی و خارجی و انجام مشارکت های مالی می باشد.
از سوی دیگر اجرای یک یا چند پروژه در یکی از این مناطق هیچ منافاتی با اجرای سایر
طرح های پتروشیمی در دیگر مناطق نداشته در صورت مساعد بودن شرایط می توان طرح های متفاوتی را در مناطق مختلف اجرا کرد.
بدون شک اعلام میزان مشارکت و سرمایه ای که هریک از این مناطق حاضرند برای احداث مجتمع های پتروشیمی تقبل و تضمین نمایند در اتخاذ تصمیم نهائی مجموعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی بسیار تاثیرگذار خواهد بود.

کارشناس امور بین الملل پتروشیمی