بیمه باربری
رشته بیمه های باربری به عنوان یکی از بخش های فنی شرکت در بر گیرنده رشته های بیمه ای حمل کالا، وجوه، کشتی و هواپیما می باشد. گسترش روز افزون تجارت، دخالت عوامل مختلف در یک فرآیند تجاری باعث آن گردیده که امروزه نظام تجاری ساز و کار پیچیده و خاص خود را مطالبه نماید. ورود بیمه گران به این عرصه در جهت تسهیل و ایجاد اطمینان بیشتر بین طرفین تجاری است. بیمه حمل و نقل کالا یکی از متدهایی است که صاحبان بنگاه های تجاری و تجار به منظور سهولت و گسترش مبادلات تجاری از آن بهره می جویند. این بیمه برخوردار از حمایت قانون بیمه، قانون تجارت، آیین نامه های شورای عالی بیمه و عرف جهانی می باشد و متعهد به ایفای نقش موثر خود در مبادلات تجاری است .
شرکت سهامی بیمه ایران به منظور جبران خسارات ناشی از حمل و نقل اقدام به صدور انواع بیمه نامه های باربری طبق شرایط انستیتو بیمه گزاران کالا نموده و در این راه گامهای موثری برداشته است. نظر به گستردگی مجموعه شرایط این مدیریت با بکارگیری کادر مجرب و فعال در سمت مشاور اموربیمه از همراهی لازم را با کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی نموده و در این راستا مناسب ترین نوع پوشش را پیشنهاد می نماید.
محققان و تاریخ نویسان معتقدند که بیمه دریایی که در اواسط قرون وسطی پا به عرصه نهاده است از قدیمیترین رشته های بیمه می باشد . در واقع می توان گفت اولین باری که بازرگانان و صاحبان کالا، اموال و مال التجاره های خود را از طریق دریا حمل کرده و با خطرات گوناگون مانند ، غرق شدن کشتی ، طوفان، و راهزنیهای دریایی مواجه گردیدند ، به فکر راه حلی برای حفظ سرمایه ها و دستاوردهای خود افتادند و به همین دلیل قوانین و مقررات خاص و گوناگون که همه آنها مربوط به حمل و نقل دریایی بود به مرور تکامل یافت و توسط ملت ها مورد استفاده قرار گرفت که از آن جمله می توان به قوانین (( زیان همگانی General Average)) و یا (( وام دریاییBottomry bond)) اشاره نمود .
1-1) وام دریایی
شیوه عملکرد وام دریایی بدین صورت بوده است که اگر کشتی و کالا در اثر وقایع و خطرات دریا به کلی از بین می رفت ، وام گیرنده از بازپرداخت وام معاف بوده است (مثل این می ماند که خسارت دریافت نموده است ) . در قرن سیزدهم در ایتالیا وام دریایی بشدت رواج داشت و بررسی های انجام شده بیانگر این واقعیت است که قرن ها قبل از تاریخ مذکور این نحوه عملکرد مورد استفاده قرار می گرفته است ، چرا که ایتالیا از نقطه نظر تجارت از قرن پنجم میلادی تا آغاز جنگهای صلیبی فعالیت چشم گیر و مستمر داشته است . نگاهی به شرایط و نحوه انجام قرارداد بیانگر این حقیقت است که عملیات مذکور شباهت زیادی به عملیات بیمه ای امروز دارد .
2-1) مبدأ پیدایش زیان همگانی
زیان همگانی در بین اقوام باستانی هند ، بابل ، یونان، در سده ششم قبل از میلاد مسیح رایج بود است، دریانوردان ساکن دریای مدیترانه مانند یونانی ها ، مصریها از چند قرن قبل از میلاد مسیح به این اصل معتقد بودند که آنچه برای نجات کشتی به دریا ریخته می شود با مشارکت همه جبران گردد .
پیدایش عملیات بیمه گری به شکل و شیوه فنی ، علمی و تخصصی امروزه بر اساس دریافت حق بیمه بطور قطع مربوط به تجار شهر (( لومباردی )) فلورانس در سال 1250 میلادی می باشد و بطور یقین قدیمی ترین اثر مدون و بجا مانده از مدارک بیمه ای مربوط به شهر جنوا می باشد .
کم کم با پیشرفت بیمه و بوجود آمدن مشکلات بیمه گران به این فکر افتادند فعالیتهای خود را متمرکز کرده و بصورت گروهی کار کنند ، که در ابتدا با تأسیس انجمن هائی که دارای اساسنامه و مقررات خاصی بود شکل گرفت، معروف ترین گردهمائی که لازم است به آن اشاره شود گردهمائی بودکه مرتب درشهرلندن در قهوهخانه شخصی بنام ( ادوارد لویدز ) تشکیل می شد ، بعدها در سال 1696 نشریه هایی نیز تحت عنوان اخبار لویدزمنتشر شد،دراین نشریه ها اخبارمربوط به تجارت وحوادث آورده می شد ، چندی نگذشت که آن قهوه خانه محل اجتماعات و ملاقات بیمه گران دریایی و بهترین مکان برای رد و بدل کردن اطلاعات بیمه ای و انجام معاملات بیمه اتکائی گردید ، البته بعداً تمامی کشتیها برای ثبت مشخصات به آنجا رجوع می کردند .
انستیتوی بیمه گران لندن ( The Institute of London Underwriters)
بیشتر از یکصدو پنجاه سال ، بیمه گران لویدز به عنوان یک اتحادیه در بازارهای بیمه ای شناخته شده بودند ، در حالیکه شرکت های بیمه از یک چنین مزیتی برخوردار نبودند . در طول قرن نوزدهم ایجاد ارتباط و هماهنگی بین شرکت های بیمه بیش از پیش احساس گردید و این نیاز باعث شد که انستیتوی بیمه گران در سال 1884 تأسیس گردد . تا هماهنگی لازم را بین شرکت های بیمه در بازار لندن ایجاد نماید و بتواند مسائل و مشکلات بیمه باربری را در سطح بازار داخلی و بازار بین المللی مورد بررسی قرار داده و شرایط و مقررات یکنواختی را تدوین کند .
2- تعریف بیمه و بیمه حمل و نقل کالا
بیمه در لغت به معنای اطمینان و ضمانت یا حفظ و نگهداری در برابر خطراتی است که بیم وقوع آن می رود ، این کلمه مشتق از کلمه بیم Bimeaهندی به معنای ضمانت است و در اصطلاح حقوقی عبارتست از توزیع و تحمیل خسارات و زیان ناشی از حادثه معین یا غیرمعین اتفاقی یا حتمی برای فرد یا افراد یا اموال و اشیاء به عهده شخص یا اشخاص غیر متضرر .
بیمه عقدی است که بموجب آن یک طرف تعهد می کند در ازاء دریافت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی بپردازد .
در بیمه حمل و نقل ، با دریافت مبلغی بعنوان حق بیمه از طرف بیمه گذار ، بیمه گر متعهد پرداخت خساراتی خواهد بود که تحت چارچوب خطرات بیمه شده می باشد .
3- ماهیت حقوقی عقد قرارداد
طبق قانون مدنی ایران (( عقد عبارتست از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد برابری نمایند و مورد قبول آنها باشد .))
در عقد بیمه ، رابطه حقوقی که بین بیمه گذار و بیمه گر به وجود می آید منشأ تعهد است ، متعهد که بیمه گر است تعهد میکند که تحت شرایط معینی درصورت بروز حادثه که به تعهد بیمهگر تحقق میبخشد از بیمه شده رفع زیان کند .
اصولاً بجز بیمههای عمر ، بیمه عقدی است لازم ، به موجب قانون مدنی ایران (( عقد لازم آن است که هیچ یک از طرفین معامله حق فسخ نداشته باشند ، مگر در موارد مشخص . ))
هرگاه هر یک از طرفین یا هر دو بتوانند عقد را به میل خود فسخ نمایند آن عقد جایز است ، در مواردی عقد ممکن است نسبت به یک طرف عقد لازم و نسبت به طرف دیگر جایز باشد . بیمه عمر را می توان نسبت به بیمهگر لازم و نسبت به بیمه گذار جایز دانست .
4- انواع طبقه بندی در بیمه های باربری
بیمه باربری را می توان به سه طریق تقسیم بندی کرد :
الف) تقسیم بندی براساس طریقه حمل
ب) تقسیم بندی بر پایه مبدأ و مقصد از لحاظ جغرافیائی
ج ) تقسیم بندی براساس نوع پوشش بیمه ای
الف) تقسیم بندی براساس طریقه حمل
به سه نوع است ، حمل و نقل زمینی ، حمل و نقل دریایی و حمل و نقل هوائی ، البته در بعضی حملها از دو یا سه روش حمل برای ارسال محموله ها استفاده می نمایند که به آنها حمل مرکب می گویند .
ب) تقسیم بندی براساس مبدأ و مقصد از لحاظ جغرافیائی
1- بیمه حمل و نقل خارج از کشور یا بیمه های وارداتی - صادراتی - ترانزیت
2- بیمه حمل و نقل داخل کشور یا بیمه حمل و نقل داخلی
بیمه وارداتی : در این حالت مبدأ حرکت خارج و مقصد داخل ایران می باشد .
بیمه صادراتی : در این حالت مبدأ داخل ایران و مقصد خارج از ایران می باشد .
بیمه ترانزیت : مبدأ و مقصد در این نوع بیمه ها خارج از ایران می باشد ، بطوریکه ایران در مسیر حمل قرارگیرد.
بیمه حمل و نقل داخلی : مبدأ و مقصد در بیمه های داخلی ، داخل ایران می باشد .
ج ) تقسیم بندی بر مبنای نوع پوشش بیمه ای
1- بیمه با شرایط تمام خطر (All Risks)
2- بیمه با شرایط B
3- بیمه با شرایط C
4- بیمه با شرایط خسارت کلی (Total Loss)
4-1) حمل و نقل داخلی
همانطور که گفته شد مبدأ و مقصد در این نوع بیمه ها داخل کشور ایران می باشد .
بیمه نامه های باربری را می توان به چند شکل صادر نمود .
الف) بیمه نامه های عمومی
ب ) بیمه نامه با پوشش باز
ج ) بیمه نامه های ساده
الف )بیمه نامه های عمومی Floating Policy
یک قرار داد کلی است که بین بیمه گر و بیمه گذار منعقد می گردد و در آن شرایط اصلی بیمه و رئوس کلی حقوقی وتعهدات طرفین مانند خطرات تحت پوشش، شیوه حمل معین میشود ودرآن با یک سرمایه بیمهای معین ومشخص موافقت می گرددکه شامل حمل های متعددی می باشدوبه همین دلیل،قرارداد تا زمانی که سرمایه توافق شده از طریق حمل های متعدد به پایان رسد دارای اعتبار می باشد ، همانطور که گفته شد در این قرارداد با شرایط و مسائل کلی قرارداد توافق می شود ولی مشخصات محموله ، نام وسیله نقلیه ، تاریخ حمل و میزان سرمایه حمل در زمان حمل باید به اطلاع بیمه گر برساند . با چنین توافقی کلیه کالا هائی که بیمه گذار در آینده اقدام به حمل آنها می نماید ، تحت پوشش بیمه ای قرار می گیرد ، مشروط بر اینکه بیمه گذار کلیه اطلاعات مربوط به حمل و نقل هر محموله را در اختیار بیمه گر قرار دهد . چنانچه مواردی در قرارداد موردموافقت قرارنگرفته باشدبایدقبل ازحمل کالا به اطلاع بیمه گر رسیده و موافقت وی اخذ شده باشد .
یکی از منافع این نوع قراردادها و بیمه نامه ها در این است ، که برای حملهای مختلف نیاز به مراجعه بیمه گذار و صدور بیمه نامه از طرف بیمه گر نبوده و باعث کاهش هزینه ها و جلوگیری از اتلاف وقت می شود .
ب ) بیمه نامه با پوشش باز Open Cover
یکی از محدودیتهائی که در روش بیمه نامه با شرایط عمومی وجود داشت این بود که بیمه گذار در ابتدا صدور بیمه نامه صدرصد حق بیمه یا درصد بالائی از حق بیمه را پرداخت می نمود ، و این خود مشکلی بود چرا که ممکن بود حملهای نهائی در ماههای دیگر حمل میگردید ، لذا روش دیگری مطرح گردید بنام صدور بیمه نامه یا قرارداد به روش پوشش باز .
مشخصات اصلی این نوع قراردادها بشرح ذیل می باشد :
1) بیمه گر و بیمه گذار درباره بعضی موارد کلی ، مانند نرخ و شرایط قرارداد - خطرهای تحت پوشش توافق می نمودند . در این حالت دیگر نیاز نبود که بیمه گذار قبل از حرکت مشخصات وسیله نقلیه و سرمایه تحت پوشش را اعلام نماید بشرطی که کلیه حملهای بیمه گذار تحت پوشش بیمه دربیاید ، و در صورتی که قسمتی از محمولات بیمه گذار بیمه نشود ، بیمه گر می بایست کاملاً روی حملها کنترل لازم داشته باشد .
2) در این حالت با توافقی که بین بیمه گر و بیمه گذار انجام میشود هر یک هفته گواهی بیمه از سوی بیمه گر صادر می شود و حق بیمه متناسب با سرمایه های حمل شده از سوی بیمه گذار پرداخت می گردد در نتیجه در این پوشش بیمه گذار از آسایش فکری بهره مند است ، زیرا کلیه محمولاتی که در طول مدت یکسال حمل خواهد شد با نرخ معین و مناسبی تحت پوشش بیمه ای قرار دارد . مزیت دیگر آن این است که کلیه دفعات حمل کالا تحت پوشش قرار دارد و نیاز به این نیست برای هر حمل پوشش و درخواست جداگانه ای ارسال گردد، در ضمن چون مدت قرارداد معمولاً یکسال است نیازی نیست که مجدداً طرح ریزی و مورد مذاکره و توافق قرار گیرد . معمولاً شرکت های حمل و نقل کالا که در شبانه روز اقدام به حمل کالا می نمایند ، یک قرارداد به این شکل منعقد می کنند ، و خیال بیمه گذار از حملهایی که در طول شبانه روز انجام می شود راحت می شود ، ودیگر نیازی نیست برای هر حمل با بیمه گر تماس حاصل نماید .
ج ) بیمه نامه های ساده
بیمه نامه ای است که برای حمل کالای معینی صادر می شود و در آن مشخصات مورد بیمه طبق فرم پیشنهاد باربری در آن قید می گردد ، لازمه صدور این نوع بیمه نامه حمل و نقل کالا این است که بیمه گذار قبلاً از وضعیت مورد بیمه و چگونگی حمل آن اطلاع داشته و این اطلاعات را در اختیار بیمه گر قرار دهد .
بیمه باربری داخلی : همانطور که گفتیم مبدأ و مقصد در این نوع بیمه ها داخل کشور ایران می باشند .
4-1-1) خطرات تحت پوشش در بیمه های باربری داخلی
خطرات تحت پوشش در بیمه های باربری داخلی به دو دسته به شرح ذیل تقسیم می شوند :
الف. خطرات اصلی
ب. خطرات اضافی
الف . خطرات اصلی :
خطرات که معمولاً در بیمه های داخلی تحت پوشش بیمه ای در می آید ، خطر آتش سوزی و حادثه وسیله نقلیه می باشد ، که معمولاً در متن چاپی بیمه نامه های داخلی می آید و منظور از حادثه وسیله نقلیه ، تصادف وسیله نقلیه ، پرت شدن وسیله نقلیه و واژگون شدن وسیله نقلیه می باشد . حدود 70% خسارت های ایجاد شده در حوادث جاده معمولاً ناشی از خطرات فوق می باشد .
ب. خطرات اضافی :
در حمل و نقل خطرات دیگری نیز وجود دارد که محمولات را تهدید می نماید مانند پرت شدن محموله از روی وسیله نقلیه - برخورد جسم خارجی با مورد بیمه و بالعکس ، خسارات ناشی از بارگیری و تخلیه و سرقت کلی محموله .
خطرات فوق بنا به درخواست بیمهگذار و پس از منظور نمودن اضافه نرخ مربوطه ، تحت پوشش بیمه نامههای داخلی درمی آید ، بدیهی است می بایست خطرات اضافی دقیقاً در شرایط خصوصی بیمه نامه آورده شود .
4-1-2 ) نرخ حق بیمه در بیمه های داخلی
نرخ حق بیمه دربیمههای باربری داخلی بهعوامل مختلفی بستگی داردکه مهمترین آنها به شرح ذیل میباشد.
الف) بر اساس تعداد خطرات و نوع خطرات تحت پوشش : به این معنی که بیمه گذار هر چه خطرات بیشتر را تحت پوشش قرار دهد نرخ حق بیمه بیشتر خواهد بود .
ب) مقدار فاصله بین مبدأ و مقصد : واضح و روشن است که هر چه فاصله مبدأ و مقصد کمتر باشد احتمال اتفاق حادثه و در نهایت خسارت کمتر می شود .
ج) نوع محموله از لحاظ آسیب پذیری و خطرناک بودن : هر چه آسیب پذیری کالاها بالاتر شود احتمال خسارت بیشتر می شود ، مثلاً اگر کالا شکستنی باشد مانند شیشه یا تخم مرغ شدت خسارت بیشتر خواهد بود پس منطقی است که برای اینگونه کالاها حق بیمه بیشتری گرفته شود .
د) مسیر حرکت و نوع وسیله نقلیه : اصولاً در جاده های کوهستانی آمار خسارت و حادثه ناشی از پرت شدن وسیله نقلیه بیشتر است و در بعضی مسیرها میبایست قسمتی از حمل در مسیر دریا انجام شود،که این خودمخاطرات خاص خود را به همراه خواهد داشت . اصولاً وسائل نقلیه که در حین حمل با سرعت بالایی حرکت نمایند احتمال خطربیشتری راخواهندداشت،مثلاًحمل بانیسان به مراتب درمقایسه باحمل باکامیون پرریسک ترمی باشد
4-2) بیمه های وارداتی و صادراتی
4-2-1) اصطلاحات تجاری بین المللی International Commercial Terms
در یک قرارداد فروش بین المللی خریدار و فروشنده یا به عبارت دیگر وارد کننده و صادرکننده هر دو مایلند که قرارداد منعقده به نحو احسن اجرا شود ، اما در عین حال ارسال کالا از یک کشور به کشور دیگر به عنوان بخشی از معامله تجاری می تواند با خطراتی همراه باشد . اگر کالا از میان رفته یا خسارت ببیند یا تحویل و پرداخت قیمت آن بنا به دلایلی انجام نشود روابط خریدار و فروشنده ممکن است آنچنان تیره گردد که راهی جز اقامه دعوی وجود نداشته باشد ، بنابراین در اختیار داشتن مجموعه ای استاندارد در مورد تعهدات فروشنده و خریدار می تواند در تنظیم قراردادهای فروش بین المللی کالا و تعیین مسؤولیتهای هر یک از طرفین کمک شایانی بنماید . بدین ترتیب مانع بروز اختلافات بعدی شود .
اینکوترمز ( اصطلاحات بازرگانی بین المللی ) که توسط اتاق بازرگانی بین المللی برای نخستین بار در سال 1936 تنظیم و در سالهای 1953- 1967- 1980 مورد تجدید نظر قرار گرفت و در سال 1990 با شرح و تفسیر سیزده اصطلاح که در چهار گروه E ، F ، C، Dطبقه بندی شده اند تکمیل گردید . (از کتاب اینکوترمز 1990 ترجمه مسعود طارم سری ازانتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی)
اصطلاحات تجاری بین المللی بخشی از قراردادهای خرید و فروش را تشکیل می دهد .
قرارداد فروش صرفاً قیمت کالا - کمیت و کیفیت آن را معین و مشخص می نماید در حالیکه اصطلاحات تجاری ضمن تعیین وظیفه خریدار و فروشنده ، مسائل مربوط به نحوه تحویل کالا را روشن می کند ، برای جلوگیری از هرگونه اختلاف ، تعبیر و تفسیر شرایط قراردادهای منعقده ، لازم است که دو طرف قرارداد اطلاعاتی را بطور اختصار به شرح زیر در قرارداد معین و مشخص نمایند .
- براساس شرایط قرارداد کدامیک از طرفین موظف به انجام تشریفات مربوط به صدور و یا ورود کالا و ترخیص آن می باشند ؟
-براساس قراردادهزینه های مربوط به بارگیری وتخلیه کالادرمراحل مختلف حمل برعهده چه کسی نهاده شده است؟
- تقسیم ریسک بین فروشنده و خریدار در مورد آسیب دیدن کالا و اخذ پوشش های بیمه ای بر عهده کدامیک از طرفین قرار گرفته است .
از این 13 اصطلاح خرید در ایران معمولاً در قراردادها 3 نوع آن متداول بوده که به شرح ذیل می باشد .
1)FOB : Free On Board
یعنی تحویل کالا بر روی عرشه می باشد . براساس این شرط فروشنده موظف است که کالا را بر روی عرشه کشتی تحویل متصدی حمل دهد .
بر اساس (( FOB))وظایف اصلی فروشنده و خریدار عبارتند از :
وظایف فروشنده :
- کالا را روی عرشه کشتی تحویل متصدی حمل دهد
- کلیه تشریفات گمرکی لازم را برای صدور کالا به انجام رسانیده و پس از پرداخت عوارض ، مجوز صادرات را اخذ نماید .
- بارنامه بدون قید(Clean Bill of Lading) که نشان دهنده تحویل سالم کالاست از متصدی حمل دریافت نماید .
- نسبت به پرداخت مخارج تخلیه کالا اقدام لازم را معمول دارد .
وظایف خریدار :
- حمل کننده را تعیین نماید.
- قرارداد حمل را منعقد و کرایه حمل را پرداخت کند.
- مخارج بارگیری را تا حدی که کرایه حمل منظور شده است پرداخت نماید.
- مخارج تخلیه کالا را پرداخت کند.
2)CFR : Cost and Freight
یعنی هزینه و کرایه حمل توسط فروشنده پرداخت می شود . بر اساس این شرط فروشنده موظف است هزینه ها و کرایه حمل مورد نیاز برای حمل کالا به بندر مقصد در قرارداد را بپردازد . لازم بذکر است که ریسک و خطر از بین رفتن کالا و یا خسارت وارده به آن و سایر مخارج اضافی که ممکن است بعد از تحویل کالا به متصدی حمل اتفاق بیفتد از فروشنده به خریدار منتقل می گردد . بر این اساس وظایف ترخیص کالا برعهده فروشنده نهاده شده است . در این اصطلاح عمده ترین وظایف فروشنده و خریدار عبارتند از :
وظایف اصلی فروشنده :
- می بایست قرارداد حمل را با متصدی حمل منعقد نموده و کرایه حمل را تا بندر مقصد مندرج در قرارداد پرداخت نماید .
- کالا را در عرشه کشتی تحویل متصدی حمل دهد .
- تشریفات لازمه را برای صدور کالا انجام داده و عوارض و مالیاتهای مربوطه را پرداخت کرده و مجوز لازم اخذ نماید .
- پس از تحویل کالا به متصدی حمل بارنامه بدون قید (Clean) را جهت تحویل به خریدار اخذ نماید .
- مخارج بارگیری را پرداخت نماید .
- مخارج تخلیه کالا را تا حد و اندازه ای که در قرارداد حمل منظور شده است پرداخت کند .
وظایف خریدار
- خریدار پس از دریافت اسناد حمل ، فاکتور ، سند و ... کالا را در بندر مقصد تعیین شده در قرارداد تحویل می گیرد .
- مخارج تخلیه کالا را تا حدودی که در کرایه حمل منظور نشده پرداخت نماید .
3) CIF : Cost,Insurance and Freight
یعنی هزینه ، بیمه و کرایه حمل توسط فروشنده تا بندر مقصدتعیین شده پرداخت می شود .
براساس این شرط فروشنده موظف است که هزینه و کرایه حمل را مانند شرط ” CFR“ پرداخت نموده و برای حفظ منافع و کالائی که در جریان حمل قرار دارد و احتمالاً ممکن است مورد آسیب قرار گیرد بیمه نامه دریایی تهیه کند . وظیفه انعقاد قرارداد بیمه و پرداخت حق بیمه با فروشنده است .
خریدار باید مطلع باشد که براساس این شرط ، فروشنده موظف است حداقل پوشش بیمه ای را خریداری نماید و لذا نوع کالا ، مسیر حمل و وسیله حمل این را می طلبد که فروشنده درصورت نیاز بیمه تکمیلی مورد نیاز خود را ابتیاع نماید در این اصطلاح عمده ترین وظایف فروشنده عبارتند از :
وظایف فروشنده :
- می بایست قرارداد حمل را با متصدی حمل منعقد نموده و کرایه حمل را تا بندر مقصد مندرج در قرارداد پرداخت نماید .
- کالا را در عرشه کشتی تحویل متصدی حمل دهد .
- تشریفات لازمه را برای صدور کالا انجام داده و عوارض و مالیاتهای مربوطه را پرداخت کرده و مجوز لازم را اخذ نماید .
- حداقل پوشش بیمه ای مورد نیاز را خریداری نموده و حق بیمه آنرا پرداخت نماید .
- پس از تحویل کالا به متصدی حمل ، بارنامه بدون قید (Clean) را جهت تحویل به خریدار اخذنماید.
- مخارج بارگیری و تخلیه را پرداخت نماید .
وظایف خریدار :
- مخارج تخلیه کالا را تا حدی که در کرایه حمل منظور نشده است بپردازد.
4-2-2) مدت اعتبار بیمه نامه باربری صادراتی و وارداتی
اساساً مدت اعتبار بیمه نامه باربری در کلوزهای انگلیسی و شرایط بیمه نامه های باربری بصورت انبار به انبارWarehouse to Warehouse( انبارمبدأ تا انبار مقصد ) بوده ولی همانطور که در شرایط اینکوترمز ملاحظه می شود نقطه شروع تعهد بستگی به نوع قرارداد خرید داشته و به زبان ساده زمان انتقال خطر یا مسؤولیت از فروشنده به خریدار زمان شروع تعهد بیمه گر می باشد .
مثلاً در خرید Ex- worksتعهدات بیمه گر از انبار فروشنده کالا در مبدأ شروع می شود و در خرید بصورت FOBو CIFتعهدات بیمه گر از زمانی که کالا بوسیله جرثقیل از نرده های کشتی عبور میکند شروع می شود، ادامه پوشش در طول مسیر حمل عادی بوده و پایان آن یکی از موارد زیر هر کدام زودتر واقع شود خواهد بود .
الف) بمحض تخلیه کالا به انبار مقصد مندرج در بیمه نامه
ب) بمحض انقضاء 60 روز از تاریخ تخلیه کامل کالا از کشتی
ج) بمحض انقضاء 60 روز از تاریخ ورود کالا به مرز زمینی
د) بمحض انقضاء 30 روز از تاریخ تخلیه کالا در فرودگاه مقصد
شایان ذکر است که مدت های مذکور با پرداخت حق بیمه اضافی و قبل از انقضاء قابل تمدید بود .
4-2-3) خطرات تحت پوشش کلوزهای مختلف
همانطور که گفته شده یک نوع دیگر از طبقه بندی بیمه های باربری ، بیمه های باربری با سه کلوز یا سه طبقه مختلف است ، قبل از سال 1982 بیمه های باربری با سه کلوز All Risk ، WA (With Particular average)، FPA (Free from Particular average)صورت میگرفت ولی از سال 1982 به بعد سه کلوز A ، B ، Cبترتیب جانشین سه کلوز فوق شدند . شرایط جدید در سه کلوز A,B,Cاصولاً به نفع بیمه گذاران تعدیل شده است .
توجه : شرکت سهامی بیمه ایران از شروع فعالیت خود در زمینه بیمه های اموال با سه شرایط C , B , Aاقدام به صدور بیمه های باربری نموده است .
استثنائات در سه کلوز C , B , A
در سه کلوز C, B , Aدر بند 4 ، 5 ، 6 ، 7 ، استثنائات بشرح ذیل آمده است ، به این معنی که اصولاً بیمه باربری خطرات لحاظ شده در این استثنائات را تحت پوشش قرار نمی دهد ، مگر اینکه بوسیله یک کلوز مخصوص آنها را بیمه نماید .
4 -موارد استثناء
این بیمه به هیچ وجه شامل خطرات زیر نمی گردد:
4-1- تلف ، آسیب یا هزینه ناشی از سوء عمل ارادی بیمه گذار .
4-2- نشت و ریزش عادی ، کسری عادی وزن یا حجم و یا فرسودگی و پوسیدگی عادی مورد بیمه .
4-3- تلف ، آسیب یا هزینه ناشی از کافی نبودن یا نا مناسب بودن بسته بندی یا آماده سازی مورد بیمه برای حمل ((بسته بندی ) مندرج در این بند(4-3) شامل بارچینی در کانتینر و لیفت وان نیز می گردد ، به شرط اینکه چنین عملی قبل از شروع بیمه کالا یا بوسیله بیمه گذار یا کارکنان وی انجام شده باشد)
4-4- تلف ، آسیب یا هزینه ناشی از عیب ذاتی یا ماهیت مورد بیمه .
4-5- تلف ، آسیب یا هزینه ای که علت اساسی آن تأخیر باشد ، حتی اگر این تأخیر ناشی از خطرات بیمه شده باشد
4-6- تلف ، آسیب یا هزینه ناشی از ورشکستگی یا اعسار مالکان ، مدیران ، اجاره کنندگان یا گردانندگان کشتی یا قصور در انجام تعهدات مالی از طرف یکی از آنها .
4-7-آسیب عمدی یا تخریب عمدی کالای مورد بیمه یاقسمتی ازآن توأم باسوءنیت از طرف هرکس . (فقط در کلوز Aتحت پوشش می باشد)
4-8- تلف ، آسیب یا هزینه ناشی از کاربرد هر نوع سلاح جنگی که با انرژی اتمی یا شکست و یا ترکیب هسته ای یا واکنش مشابه دیگر یا نیرو یا ماده رادیواکتیو کار کند .
5-استثناء مربوط به عدم قابلیت دریا نوردی و نامناسب بودن کشتی برای دریانوردی .
5-1-این بیمه به هیچ وجه زیان ، آسیب یا هزینه ناشی از موارد زیر را پوشش نمی دهد :
5-1-1-عدم قابلیت دریانوردی کشتی یا کرجی.
5-1-2-نامناسب بودن کشتی ، کرجی وسیله حمل ، کانتینر یا لیفت وان جهت حمل سالم مورد بیمه مشروط بر اینکه بیمه گذار یا کارکنان وی از چنین عدم قابلیت دریانوردی یا نامناسب بودن در زمان بارگیری کالای مورد بیمه در وسایط مذکور اطلاع داشته باشند.
5-2-بیمه گر از هر گونه نقض تعهدات ضمنی مربوط به قابلیت دریانوردی کشتی و مناسب بودن کشتی برای حمل مورد بیمه به مقصد صرف نظر می نماید مگر اینکه بیمه گذار یا کارکنان وی از چنین عدم قابلیت دریانوردی یا نامناسب بودن اطلاع داشته باشند .
6-استثناء خطر جنگ
از بین رفتن ، آسیب دیدگی یا هزینه های ناشی از عوامل زیر به هیچ وجه تحت پوشش این بیمه نیست :
6-1-جنگ ، جنگ داخلی ، انقلاب ، شورش ، قیام و یا زد وخوردهای داخلی ناشی از این امور یا هر گونه عمل خصمانه توسط یا بر علیه یکی از دو قدرت متخاصم .
6-2-توقیف ، ضبط ، مصادره ، تصرف یا اثرات ناشی از این امور (به استثناء دزدی دریایی) یا اثرات ناشی از اقدام به شروع آنها .
6-3-مین ، اژدر و بمبهای متروکه یا سایر سلاحهای جنگی به جا مانده و متروکه .
7-استثناء خطر اعتصابات
این بیمه به هیچ وجه تلف ، آسیب یا هزینه ناشی از موارد زیر را پوشش نمی دهد :
7-1-عمل اعتصاب کنندگان ، جلوگیری ازورود کارگران یا عمل اشخاصی که در درگیریهای کارگری ، آشوبها یااغتشاشات داخلی شرکت می کنند.
7-2-اعتصاب ، تعطیل محل کار ، درگیریهای کارگری ، آشوبها و یا اغتشاشات داخلی.
7-3- عمل هر تروریسم یا هر شخصی با انگیزه سیاسی .
خطرات تحت پوشش کلوز C
این کلوز بجز موارد مندرج در بند 4 ، 5 ، 6 ، 7 خساراتی را که منطقاً مرتبط با یکی از موارد ذیل باشد تحت پوشش قرار می دهد .
1) آتش سوزی یا انفجار
2) بگل نشستن و زمینگیر شدن ، برخورد باکف دریا ، غرق شدن ، یا واژگون شدن کشتی یا شناور
3) واژگون شدن یا از خط خارج شدن وسیله حمل و نقل زمینی
4) تصادم یا برخورد کشتی ، شناور یا هر وسیله حمل دیگر با هر جسم خارجی بغیر از آب
5) تخلیه کالا در بندر اضطراری
6) فدا کردن کالا در جریان خسارت عمومی
7) به دریا انداختن کالا جهت سبک سازی کشتی
خطرات تحت پوشش کلوز B
این کلوز بجز مواد مندرج در بند 4 ، 5 ، 6 ، 7 استثنائات خساراتی که منطقاً مرتبط با یکی از موارد ذیل باشد تحت پوشش قرار می دهد .
1- تمام خطرات تحت پوشش C
2- زلزله - آتشفشان یا صاعقه
3- تلف یا آسیب وارده به کالای مورد بیمه که علت آن یکی از موارد ذیل باشد .
3-1) فدا کردن کالا در جریان خسارت عمومی
3-2)به دریا انداختن کالا جهت سبک سازی کشتی یا به دریا افتادن کالا از روی عرشه کشتی
3-3)ورود آب دریا ، دریاچه یا رودخانه به کشتی ، شناور ، محفظه کالا ، کانتینر ، لیفت وان یا محل انبار .
4- تلف شدن کلی هربسته درکشتی یاشناور و یا تلف کلی هر بسته بعلت افتادن بهنگام تخلیه کشتی یا شناور .
لازم به ذکر است هم اکنون علاوه بر خطرات مندرج در فوق خطرات عدم تحویل یک بسته کامل کالا- دزدی- قلاب زدگی ، آبدیدگی ، روغن زدگی ، شکست و ریزش- خسارات ناشی از کالاهای مجاور نیز تحت پوشش قرار میگیرد .
خطرات تحت پوشش کلوز A
این بیمه کلیه خطراتی به جزء موارد مندرج در بندهای 4 ، 5 ، 6 ، 7 را که موجب زیان و یا آسیب به مورد بیمه می گردد تحت پوشش قرار می دهد .
- خطرات تحت شرایط خسارت کلی ( Total Loss)
اصولاً وقتی بیمه نامه با چنین خطراتی از سوی بیمه گذار درخواست می گردد که فروشنده کالا یا خریدار یک بیمه نامه خارجی تهیه نموده است و برای انجام تشریفات واردات و صادرات نیاز به یک بیمه نامه ایرانی دارد یا اینکه مورد بیمه در صورت آسیب ، تنها در یک مرحله ممکن است خسارت ببیند . دراین حالت در شرایط خصوصی بیمه نامه با شرایط Cمتن زیر می بایست اضافه گردد .
((علیرغم هر شرط دیگری که در کلوز Cو سایز شرایط مندرج در متن ظهر بیمه نامه ، کالای مورد بیمه فقط در اثر از بین رفتن کل محموله در یک مرحله و در نتیجه آتش سوزی ، غرق شدن کشتی ، سقوط هواپیما و به محض تخلیه کالا در فرودگاه مقصد یا بندر مقصد اعتبار بیمه نامه خاتمه می یابد .))
4-2-4) نرخ و شرایط کلوزها :
شرایط C:
نرخ پایه حق بیمه با شرایط Cبرای انواع کالاها یکنواخت و معادل 2.55 در هزار مبلغ بیمه شده می باشد ، چنانچه بیمه گذار درخواست نماید که عدم تحویل یک بسته کامل هم بیمه گردد با ضمیمه نمودن شرایط انگلیسی عدم تحویل به بیمه نامه که به نام Institute Non - Delivery Clauseمی باشد حق بیمه بیمه نامه معادل 975/2 در هزار مبلغ بیمه شده محاسبه می گردد .
توجه : بیمه نامه با شرایط Cفرانشیز ندارد .
شرایط B:
حق بیمه با شرایط Bصریحاً در آئین نامه شماره 8 شورایعالی آورده شده است که برای انواع مختلف کالاها نرخهای متفاوتی را منظور نموده است .
توجه : فرانشیز برای خطراتی که در پوشش شرایط Bاضافه گردیده است تنها به میزان 3% ارزش هر بسته خسارت دیده منظور می گردد .
شرایط A:
حق بیمه این بیمه نامه 20% بیشتر از بیمه نامه با شرایط Bبوده و شامل فرانشیز نیز نمیگردد .
4-2-5) تخفیفات و اضافه نرخها
تخفیف پرداخت حق بیمه بصورت نقد :
- در صورتی که در بیمه های واردات و صادرات حق بیمه بصورت نقد دریافت گردد شرکت های بیمه می توانند حداکثر به میزان 10% حق بیمه به عنوان تخفیف در نظر بگیرند .
تخفیف حمل با کانتینر :
- در صورتی که حمل کالا از مبدأ تا مقصد نهائی با کانتینر حمل گردد ، درصورت احراز این مطلب بیمه گر می تواند 20% به عنوان تخفیف کانتینر از حق بیمه های اخذ شده را برگشت دهد .
تخفیف صادراتی :
در صورتی که بیمه از نوع بیمه های صادراتی باشد ، برای تشویق صادرکنندگان و کاهش قیمت های تمام شده کالاهای صادراتی ، شرکت های بیمه می توانند تا 45% حق بیمه را تخفیف دهند .
اضافه نرخها
شرط طبقه بندی کشتی :
در صورتیکه بیمه نامه باربری وارداتی یا صادراتی نوع وسیله نقلیه کشتی و یا کشتی با وسائل نقلیه دیگر از قبیل کامیون یا قطار اعلام شود ، شرط طبقه بندی کشتی که به زبان انگلیسی است بنام( Institue Classification Clause) می باشد ، می بایست به بیمه نامه ضمیمه گردد،دراین شرایط کشتی های حامل کالا می بایست توسط یکی از مؤسسات مندرج در شرایط ذکر شده طبقه بندی شده باشند . منظور ازطبقه بندی شرایطی است که کشتی های حامل کالا می بایست دارا باشند و این شرایط معمولاً توسط مؤسسات معتبر بین المللی که مورد قبول انستیتوی بیمه گران لندن می باشند کنترل می شود و به کشتی گواهی طبقه بندی اعطاء می شود ، حال چنانچه کشتی طبق شرایط مذکور طبقه بندی نشده باشد و یا سن کشتی بیش از حدودی باشد که در شرایط ذکر شده و یا کالاروی عرشه کشتی حمل می شود بیمه گذار می بایست اضافه نرخ متعلقه را پرداخت نماید .
در صورتی که کشتی حامل کالا طبقه بندی نشده باشد می بایست 50% اضافه نرخ در محاسبات منظور گردد اگر محموله مورد بیمه روی عرشه حمل شود به میزان 5/2 درهزار یا 30% حق بیمه هر کدام بیشتر باشد لحاظ می گردد .
توجه : کالاهائی که بصورت عرف کشتیرانی باید روی عرشه حمل شود نمی بایست اضافه نرخ پرداخت نمایند مانند ( حمل کانتینر )
- درصورتی که سن کشتی از 15 سال به بالا باشد طبق جداول مخصوص شامل اضافه نرخ میگردند .
4-3)بیمه باربری ترانزیت
ترانزیت خارجی کالا عبارت از سلسله مراحلی است که طی آن کالائی از مبادی خارجی به مقصد کشور ثالث و یا نگهداری آن در مناطق حراست شده و ترتیب حمل تدریجی آن به تقاضای صاحب کالا از قلمرو جمهوری اسلامی ایران از یک نقطه مرزی کشور وارد و مالا" از همان نقطه یا از نقاط مرزی کشور خارج می گردد.
هرگاه کالای ترانزیت خارجی تا پایان مدت اعتبار پروانه به گمرکات خروجی تحویل و یا از مرزهای کشور خارج شود ، ترانزیت خاتمه یافته گردیده و گمرک مکلف به تسویه تضمین دریافتی خواهد بود.
محاسبه نرخ حق بیمه
نرخ حق بیمه در بیمه های باربری با توجه به تعرفه های بیمه مرکزی ، نوع کالا ، وسیله حمل ، مبدا ، نوع بسته بندی ، نوع کلوز در خواستی و..... متفاوت می باشد .
به طور مثال در صورتیکه بیمه گذار برای واردات ماشین آلات کارتن سازی بیمه نامه با شرایط B درخواست نماید نرخ حق بیمه طبق تعرفه بیمه مرکزی 9/3 در هزار ارزش مورد بیمه می باشد. در صورتیکه کالا ، با هواپیما حمل گردد 25% ، در صورت حمل کالا با کانتینر از مبدأ تا مقصد 20% ، در صورت پرداخت نقدی حق بیمه 10% ، در صورت حمل کالا از مبادی خلیج فارس و یا دریای خزر با کشتی طبقه بندی شده 30% و در صورت واردات بدون گشایش اعتبار اسنادی نیز 30% تخفیف در نرخ مذکور محاسبه می گردد .
بنابراین اگر در نظر بگیریم که کالای فوق الذکر به ارزش 000ر100 دلار کالا از دبی به وسیله کشتی طبقه بندی شده و یا بسته بندی کانتینر حمل می گردد و بیمه گذار حق بیمه را نقداٌ پرداخت نماید نرخ حق بیمه به شرح ذیل محاسبه می گردد :
دلار 96/1=10%-20%-30%-9/3
دلار 196=69/1*-000ر100
1000
حق بیمه با شرایط بیمه برای کالای مذکور 196 دلار است که اگر هر دلار 9350 ریال محاسبه شود مبلغ حق بیمه 600ر832ر1=9350*196 ریال است .
در صورتیکه کالایی از ایران به سایر کشورها صادر گردد 45% تخفیف صادراتی نیز در نرخ ها لحاظ خواهد شد .
نرخ حق بیمه نهایی در بیمه باربری بر اساس نوع کالا و خطرات تحت پوشش و چگونگی حمل تعیین می گردد .
|
