باید افسرده و نگران بود یا امیدوار به آینده؟

نایب رییس اتاق ایران شرایط کنونی اقتصاد ایران را تحلیل می کند/ باید افسرده و نگران بود یا امیدوار به آینده؟ [Only Registered and Activated Users Can See Links. Click Here To Register...]

اقتصاد کلان - گفت و گو با پدرام سلطانی، نایب رییس اتاق ایران.

محمد هیراد حاتمی:
بررسی وضعیت کنونی شرایط اقتصادی ایران موضوعی است که در گفت و گو با پدرام سلطانی، نایب رییس اتاق ایران بررسی شده است. بحث از اینکه اقتصاد ایران چه شرایطی دارد و چه راهکار هایی برای برون رفت آن از وضعیت نامطلوب وجود دارد. آغاز شد و در نهایت با بررسی عملکرد تجاری به پایان رسید. سلطانی اعتقاد دارد که واقعیت امر این است که اقتصاد کشور در وضعیتی است که پیش بینی آینده بسیار مشکل شده است و دلیل آن نیز این است که پارامترهای اقتصادی، دیگر تعیین کننده آینده اقتصاد کشور نیستند و آمارنیز از دسترسی برای تحلیل و بررسی خارج است. او در نمایشگاه مطبوعات مهمان خبر بود و بخشی از گفته های او پیش تر منتشر شد. آنچه در ادامه می آید متن کامل گفت و گو با پدرام سلطانی، نایب رییس اتاق بازرگانی ایران است.
فضای اقتصاد ایران این روزها خبرساز است و هر روز اتفاقات جدیدی در اقتصاد می افتد. لطفا تحلیلی از اقتصاد ایران داشته باشید. آیا باید افسرده و نگران بود یا امیدوار به آینده ؟
واقعیت امر این است که اقتصاد کشور در وضعیتی است که پیش بینی آینده بسیار مشکل شده است و دلیل آن نیز این است که پارامترهای اقتصادی، دیگر تعیین کننده آینده اقتصاد کشور نیستند و آمارنیز از دسترسی برای تحلیل و بررسی خارج است. به همین جهت ما فعالان اقتصادی هم مانند شما اصحاب رسانه به اطلاعات دقیق تری دسترسی نداریم که بتوانیم پاسخ مشخصی به این سوال بدهیم. اما اگر در حوزه سیاست تدابیر لازم به کار گرفته شود و به این نکته توجه شود که یک تصمیم خوب تصمیمی است که به نفع همه جوانب و شئونات کشور است، حتما اقتصاد نیز از آن منتفع خواهد شد. البته ما تعیین کننده تمام نتایج نیستیم و نخواهیم بود. به هر حال جدا از اینکه مقصود و هدف تحریم کنندگان ایران چیست، حداقل پیش بینی آن برای ما اهالی اقتصاد کار ساده ای نیست و این امکان نیز وجود دارد که تحریم کنندگان مقاصد دیگری نیز در سر داشته باشند که در جریان مذاکرات نتیجه مطلوب را برای ایران به همراه نداشته باشد.
الان شرایط سختی در اقتصاد کشور حاکم است اما در همین شرایط نیز اگر یک همگرایی مدیریتی وجود داشته باشد و فضای تصمیم گیری به سمت فضای حرفه ای تری سوق پیدا کند و مدیران سعی کنند آرامش خود را حفظ کنند در فضای عصبی تصمیم نگیرند و به صورت واکنشی اقدام نکنند و تصمیماتشان به گونه ای نباشد که پاسخ به اقدام به سازمان یا گروه یا قوای دیگری باشد بلکه تصمیمی بر اساس مصلحت کشور باشد اثرات مثبت چنین رویکردی را در شرایط کنونی هم خواهید دید.
به نظر می رسد نزاع داخلی و بداخلاقی های غرب موجب شده که ما شرایط خوبی نداشته باشیم؟
نکته درستی است. گاهی اوقات احساس می شود که تقابل و اختلاف نظر مدیران نه برای حفظ مصالح کشور و یا برای حفظ موضع حرفه ای خودشان است، بلکه بحث ها وارد فضای شخصی یا سیاسی شده است به خصوص در آستانه انتخابات این استنباط بیشتر احساس می شود.
شما در حوزه صادرات فعال هستید. برخی صاحبنظران بالا رفتن قیمت ارز را به نفع صادرکنندگان می دانند و معتقدند که صادرکنندگان با ارز مرکز مبادلات ارزی، صادرات انجام می دهند و بعد با قیمت دلار بازار آزاد می فروشند، آیا این موضوع را قبول دارید یا خیر و چه راهکاری برای برون رفت از این شرایط دارید؟
ما همواره گفته ایم که افزایش نرخ ارز تا جاییکه بر اساس قوانین برنامه چهارم و پنجم توسعه، مابه التفاوت تورم داخلی و خارجی را جبران کند نرخی است که محرک تولید و موجب رقابت پذیری در اقتصاد کشور و نهایتا کمک کننده به توسعه صادرات غیر نفتی ما است اما هیچ گاه از تغییر نرخ به صورت بی برنامه و کنترل که در فضای هیجانی و با بازده زمانی کوتاه انجام شود، دفاع نکرده ایم. بنابراین اتفاقات اخیر در نرخ ارز، هیچگاه خواسته صادرکنندگان یا بخش خصوصی نبوده است.
حاصل شرایطی که صادرکنندگان در مقابل چنین عمل انجام شده ای قرار گرفته اند، این است که در حوزه هایی از صادرات که ما وابستگی های کمتری به واردات داریم این فرصت برای رشد و توسعه صادرات فراهم شده است ولی در حوزه هایی که نیاز و ارزبری وارداتی زیاد است تولید از صادرات به تدریج عقب می ماند، به دلیل اینکه جریان واردات مواد اولیه و ماشین آلات به کشور مرتبا در حال کندتر و سخت تر شدن است و مسلما تا این مواد به تولید نرسد و محصول آن وارد بازارهای صادراتی نشود کمکی به صادرات نمی کند.
این تصور اصلا صحیح نیست که بالا رفتن نرخ ارز تا هر قیمتی و حتی افزایش خارج از کنترل آن به نفع اقتصاد کشور است. اصلا چنین چیزی نیست و ما موافق چنین افزایشی نیستیم.
موضوع دیگر درباره صادرات این است که در شرایط فعلی که ما از به دست آوردن بخش های قابل توجهی از ارز حاصل از فروش نفت محروم هستیم باید به صادرات بیشتر از اینها توجه شود و تصمیم گیرندگان بدانند که می خواهند چه چیزی را فدای چه چیزی کنند. اگر می خواهند امروز صادرات را به نوعی محدود کنند باید حتما منتظر این باشیم که در یک آینده نه چندان دور اگر کماکان شرایط تحریم باقی باشد، نرخ ارز مجددا در بازار افزایش خود را از سر بگیرد و باید دید که این کنترل فعلی برای نرخ ارز در آینده مناسب است یا خیر و سپس تصمیم بگیرند.
[Only Registered and Activated Users Can See Links. Click Here To Register...]
پس معتقدید نباید شرایط را برای صادرات سخت تر کنند؟
حتی الامکان نباید این کار را کرد. توافقنامه ای که بین اتاق بازرگانی و وزارت صنعت،معدن و تجارت به امضا رسیده است به هر حال صادرات را هم دچار محدودیت هایی می کند ولی این محدودیت ها قابل کنترل توسط صادرکنندگان است. از طرف دیگر نیز منافع آن برای تامین ارز مورد نیاز واردات طبیعتا به اقتصاد کشور کمک می کند، ولی اگر بخواهیم پا را از این فراتر بگذاریم نتایج حاصله به نفع اقتصاد کشور نخواهد بود.
ممکن است نرخ ارز باز هم پرواز کند؟
این موضوع به تصمیماتی که غرب درخصوص تحریم علیه ایران خواهد گرفت و نیز چگونگی مدیریت ارز در داخل کشور بستگی دارد. در خارج از ایران اینکه غرب تا چه اندازه تحریم ها را تشدید می کند و در داخل کشور نیز تصمیمات هیجانی و غیر همه جانبه و یا بالعکس اتخاذ تصمیمات مدبرانه بر نرخ ارز تاثیر می گذارد. افزایش فشارهای تحریمی بر ایران و خطای تصمیم گیری در مدیریت نرخ ارز احتمال افزایش نرخ ارز را بالا می برد.
آیا با توجه به نوسانات نرخ ارز اقتصاد ایران آسیب پذیرتر نشده و پتانسیل دفاعی خود را از دست نداده است؟
اقتصاد در شرایطی که وارد رکود شود، آسیب پذیر است . اگر بپذیریم در رکود هستیم پس اقتصاد ما آسیب پذیر است. اقتصادی که در دوران رکود قرار دارد بسیار آسیب پذیرتر از اقتصادی است که در حال رشد و رونق است.
فکر می کنید قیمت دلار تا کجا باید پیش برود و کجا باید متوقف شود؟ یعنی قیمت واقعی دلار چقدر است ؟
غیر قابل پیش بینی است.
اما در اظهارات آقای آل اسحاق نرخ 1800 تا 1900 برای دلار عنوان شده است؟
اظهارنظرهایی که می شود برای شرایط متعادل و معمول اقتصاد کشور که با تهدیدات جدی مواجه نیست قراردارند. تعیین نرخ ارز در شرایط متعارف از یکسری مدل های ارزش گذاری پول ملی یا تعیین نرخ ارز تبعیت می کند، اما در شرایط غیر متعارف عملا ارز حاصل می شود اما دسترسی به آن وجود ندارد.
اعداد و ارقام بانک مرکزی حاکی از اینست که تراز پرداخت های ما مثبت است و عملا تحصیل ارز بیشتر از مصارف ارزی است، ولی واقعیت اینست که بخش عمده ای از این ارز در جریان تحریم غیر قابل مصرف شده و این جریان مرتب در حال تقویت شدن است و بیشتر و بیشتر از ارزی که به جهت فروش نفت یا میعانات گازی، فراورده های نفتی و یا برخی از حوزه های صادرات غیر نفتی باید به دست ما برسد، موقتا از دست ما خارج می شود. همچنین تقاضاهای سفته بازانه و سرمایه گذاری که روی ارز وجود دارد نیز مزید بر علت شده است.
امروز اگر بخواهیم شرایط را با دو سال قبل مقایسه کنیم کارکرد ارز در کشور تغییر کرده است، یعنی کارکرد جدید و بسیار بارزی پیدا کرده و آن این است که ارز تبدیل به وسیله سرمایه گذاری مردم شده است؛ در صورتیکه تا یکی دو سال قبل اینگونه نبود و به همین جهت میزان تقاضا افزایش یافته است.
سوال آخر اینکه بخش خصوصی که داعیه تقبل اقتصاد کشور را دارد، با شرایط فعلی می تواند بار بخش خصوصی را به دوش بکشد؟
اگر امروز را با یک یا دو سال قبل مقایسه کنیم میبینیم که بار اقتصاد خیلی بیشتر از قبل بر روی دوش بخش خصوصی افتاده است و چه بخواهیم یا نه این اتفاق افتاده است و همین که به ارز حاصل از صادرات اینقدر توجه و اعتنا می شود و آن را برای اقتصاد کشور مهم می دانند بدین معناست که بخش خصوصی برای اقتصاد کشور نقش مهمی را ایفا می کند، بنابراین این اتفاق اگر در زمانی به جهت عدم اعتقاد مدیران به بخش خصوصی نیافتاده بود ولی اکنون به دلیل اجبار افتاده است و بخش خصوصی در صحنه تولید، ارز آوری ، تجارت خارجی و تحرکات اقتصادی در سطح دنیا و حتی در دیپلماسی اقتصادی حضور و بروز بیشتر از قبل دارد و نیازی به ادعای بخش خصوصی نیست بلکه در واقعیت این اتفاق افتاده است.