جزئيات تجارت ايران با غيرمتعهدها
دنياي اقتصاد
شمار كشورهايي كه پس از جنگ دوم جهاني در آفريقا، آسيا و آمريكاي جنوبي از استعمار رها مي شدند روندي فزاينده را تجربه مي كرد؛ از طرف ديگر با افزايش قدرت مادي و ايدئولوژيكي اتحاد جماهير سوسياليستي شوروي سابق، آرايش قدرت در جهان به سمت دوقطبي غرب و شرق شكل غالب را پيدا مي كرد؛ برخي از رهبران كشورها در دهه 1960 به طور جدي به فكر افتادند كه سياست خارجي خود را به گونه اي سامان دهند كه تعهد نظامي و سياسي به طرفداري از دو قطب قدرت نداشته باشند. اين گونه بود كه كشورهاي غيرمتعهد تاسيس شد و تا امروز به كار خود ادامه مي دهد. اجلاس شانزدهم كشورهاي غيرمتعهد در تهران به دلايل گوناگون با اجلاس هاي پيشين متمايز است. ايران به عنوان يكي از نامدارترين اعضاي كشورهاي غيرمتعهد به ويژه در سال هاي پس از انقلاب، اين عدم تعهد را به خوبي و در عمل نشان داده است. برگزاري اجلاس در تهران در اين روزها فرصت مناسبي براي اقتصاد ايران قرار داده است تا بتواند ضمن تحكيم مناسبات سياسي و استفاده از توانايي هاي اين اجلاس براي مبارزه عليه وضعيت نامساعد جهاني، قراردادهاي تجاري، صنعتي و اقتصادي با هيات هاي شركت كننده منعقد كند. گمرك ايران براي آشنايي با شرايط تجاري ايران و ده ها كشور عضو اين جنبش، ارقام مربوط به مبادلات تجاري ايران با آنها را منتشر كرده است كه خلاصه اي از آن را در صفحه بازرگانی (5) مي خوانيد.
تازه ترین آمار گمرک حکایت از رابطه تجاری ایران با 105 کشور از میان 120 عضو جنبش عدم تعهد در 8 سال گذشته دارد. به طور کلی در چهارماه ابتدای امسال ایران به کشورهای عضو جنبش عدم تعهد بیش از 3/6 میلیارد دلار کالا صادر و بیش از 8/5 میلیارد دلار کالا وارد کرده است. در یک سال گذشته این ارقام حدود 21 میلیارد صادرات و 14 میلیارد دلار واردات بود. با نگاه به همین آمار مسوولان اميدوارند اجلاس پیش رو فرصتی مناسب برای گسترش تجارت ایران با دیگر کشورها باشد. البته در فهرستی که گمرک از شرکای تجاری ایران در جنبش عدم تعهد تهیه کرده نامی از برخی کشورهای همسایه و شرکای ایران نظیر آذربایجان وجود ندارد. بر اساس بررسی گمرک روی روند تجارت ایران با 120 کشورعضو جنبش عدم تعهد در این مدت بیشترین میزان صادرات غیرنفتي ایران به این کشورها امسال و کمترین صادرات غیرنفتی نیز در سال 1386 رخ داده سهم ارزش دلاري بیشترین صادرات 03/65 درصد و كمترين ميزان صادرات غير نفتي به كشورهاي فوق نيز با سهم ارزش دلاري 73/52 درصد در سال 1386 انجام شده است.
در مورد واردات نیز بيشترين ميزان واردات از كشورهاي عضو جنبش غير متعهدها نسبت به كل كشور، با سهم ارزشي 98/62 درصد مربوط به سال 1385 و كمترين ميزان واردات از اين كشورها نسبت به كل كشور، در سال 1390 و با سهم ارزشي 43/23 درصد صورت گرفته است. به استثناي سال 1390 و چهار ماه امسال، همواره تراز بازرگاني ايران با اين گروه كشورها منفي و به نفع مجموعه كشورهاي عضو عدم تعهد بوده است. در سال هايي كه تراز بازرگاني ايران با كشورهاي مورد نظر منفي بوده است، كمترين ميزان با كسري 3 میلیارد و 228 ميليون دلار مربوط به سال 1386 و بيشترين آن با كسري 19 میلیارد و 83 میلیون دلار مربوط به سال 1385 بوده است. تراز بازرگاني ايران با كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد در سال 1390، مثبت و بیش از 6 میلیارد و 235 ميليون دلار بوده است.
عراق بالاترین تراز تجاری مثبت
آمار مبادلات تجاري با كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد از سال 1384 تا پايان چهار ماه نخست امسال نشان مي دهد ایران با 105 كشور، داراي مبادلات تجاري بوده كه از میان این کشورها، ایران با عراق بیشترین تراز تجاری مثبت را به میزان 23 میلیارد و 308 میلیون به دست آورده است. بیشترین کسری تجاری ایران نیز امارات متحده عربی به ميزان 89 میلیارد و 969 ميليون دلار بوده است. از سال 84 تا کنون که مورد بررسی گمرک قرار گرفته است كشورهاي عراق، افغانستان، جمهوري عربي سوريه، اندونزي و پاكستان، پنج كشور نخست به لحاظ بالا بودن ميزان تراز تجاري مثبت با ايران و كشورهاي امارات متحده عربي، سنگاپور، مالزي، تايلند و قبرس، پنج كشور نخست به لحاظ بيشترين كسري تراز تجاري با اين گروه كشورها بوده اند.اقلام عمده وارداتي و صادراتي ده قلم عمده صادرات غيرنفتي به كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد از سال 1384 تاكنون، اغلب شامل سوخت و روغن هاي معدنی هستند که در مجموع 57/22 درصد از كل صادرات غير نفتي به اين كشورها را به خود اختصاص داده اند. ده قلم عمده واردات به اين گروه كشورها نیز اغلب شامل «روغن هاي سبك و فرآورده ها به جز بنزين» و «برنج»، «شمش از آهن و فولاد غيرممزوج» كالاها مي شود كه هركدام از اين اقلام، سهمي بالغ بر یک درصد از ارزش واردات به اين كشورها را از سال 1384 تا پايان تيرماه سال جاري به خود اختصاص داده اند و سهم هر يك از ديگر كالاها كمتر از 55/0 درصد از كل بوده است. اين ده قلم در مجموع در حدود يك چهارم از كل ارزش واردات را تشكيل داده اند.
اجلاس عدم تعهد فرصت تجاری جدید
البته در حالی که ایران از بین 120 کشور عضو جنبش عدم تعهد با 15 کشور رابطه تجاری ندارد و با برخی کشورها نیز رابطه بسیار محدودی دارد، اما مسوولان معتقدند که اجلاس پیش رو فرصتی جدید برای گسترش روابط تجاری کشور محسوب مي شود. در این مورد حمید صافدل معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در توسعه روابط اقتصادی برگزاری شانزدهمین نشست سران جنبش غیرمتعهدها را فرصتی استثنایی برای تعریف اقدامات مشترك اقتصادی و تعاملات تجاری میان كشورهای عضو عنوان مي کند و مي گوید: بهره گیری از توانمندی هاي بومی در رونق بخشی هرچه بیشتر به تجارت با هدف حمایت از تولید، كار و سرمایه ایرانی در سایه دیپلماسی موفق بین المللـی میسر است و باید از این توانایی بهره برد.
لازمه پیشبرد اهداف جنبش عدم تعهد
البته به گفته محمد نهاوندیان، رییس اتاق بازرگانی ایران جنبش عدم تعهد برای افزایش میزان اثرگذاری خود باید علاوه بر فعالیت در زمینه های سیاسی در امور اقتصادی نیز فعال شود. رییس اتاق ایران با این توضیح حضور اعضای جنبش در تهران را فرصتی برای گسترش فعالیت های ایران درمجامع بین المللی برشمرد. به اعتقاد ريیس پارلمان بخش خصوصی در گذشته این جنبش در زمینه های سیاسی فعال تر بوده است، این درحالی است که اگر بخواهد در زمان حاضر نیز اثرگذاری خود را حفظ کند، باید درحوزه اقتصاد وارد شده و فعالیت های خود را دراین زمینه افزایش دهد. او با اشاره به وسعت بازار کشورهای عضو جنبش تاکید کرد: «این کشورها دارای بازارهای مناسبی در سطح دنیا هستند، اگر بتوانند همگرایی و ارتباط اقتصادی را بین خود ساماندهی کنند و نهادهای اقتصادی به وجود آورند و از سوی دیگر همکاری بانکی، بیمه ای، حمل ونقل و مخابراتی داشته باشند، قادر خواهند بود زمینه سودآوری خود را بالا برده و عواید توسعه ای مشترکی را به دست آورند.
پیگیری پیمان هاي مشترک ضد تحریم
در این باره، عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی تهران نیز گفت: تعمیق تبادلات اقتصادی کشورهای عضو ، افزایش سطح سرمایه گذاری ها، پیمان های مشترک ضدتحریم هاي یکجانبه و پول مشترک می تواند در اجلاس جنبش عدم تعهد مد نظر قرار گیرد. محمد حسین برخوردار برگزاری شانزدهمین اجلاس سران غیر متعهد در تهران را بهترین فرصت برای «آینده سازی موثر» در نظام تجاری جهان امروز بر شمرد و اظهار کرد: اگر چه اجلاس غیرمتعهدها بیشتر یک اجلاس سیاسی است، اما جنبش عدم تعهد باید توامان با رویکردهای سیاسی خود، حوزه تعاملات اقتصادی و به خصوص تبادلات پولی و مالی خود را نیز مورد توجه قرار دهند و در این میان وجود یک نهاد مستقل مالی مشترک میان اعضا بسیار ضروری است. عضو هیات ريیسه اتاق بازرگانی تهران افزود: تعمیق تبادلات اقتصادی کشورهای عضو، افزایش سطح سرمایه گذاری ها، مدیریت یکپارچه تجاری، تسریع تعاملات اقتصادی، پیمان های مشترک ضدتحریم هاي یکجانبه، بازارهای مشترک، پول مشترک، معرفی فرصت های تجاری و بهره برداری از ظرفیت بازارهای مالی کشورهای عضو می تواند در این اجلاس مد نظر قرار گیرد.
برخوردار در خصوص نقش این اجلاس در مسیر بی اثر کردن تحریم ها گفت: باید مبتنی بر «کارکرد شناسی »این اجلاس، محدودیت هایی که به واسطه تحریم ها بر فضای تجاری کشور تحمیل شده را درهم بشکنیم. سران کشورهای عضو باید بدانند که این مخاطرات که به دلیل اصرار بر حقوق ملت ایران بر ما تحمیل شده است ممکن است روزی برای ایشان نیز اتفاق بیفتد و از الان باید برای آن یک راه چاره همه گیر اندیشیده شود و بهترین راه حل، ایجاد نظام مالی مستقل میان کشورهای عضو است. چراکه باید تحریم ها را از ریشه مورد تهاجم قرار داد. البته ایجاد ابزارهای جدید مالی و گام برداشتن به سوی استقلال نظام پولی، پیش شرط هاي خاص خود را می طلبد که در این خصوص متخصصین و اهل فن باید اظهار نظر کنند.
