قرار نیست بورس ارز، نرخ ارز را پایین بیاورد
احمدی نژاد کار را به کارگروه ارزی سپرد
قرار نیست بورس ارز، نرخ ارز را پایین بیاورد
اگر صادرکنندگان ارز خود را به بورس بیاورند، از معافیت های گمرکی برخوردار می شوند
صبا آذر پیک
• آقای مصباحی مقدم، بعد از جلسه چهارشنبه شب با مسوولان بانک مرکزی، آیا اطلاعات بیشتری می توانید در مورد دلایل منتفی شدن بالا رفتن نرخ ارز مرجع بدهید؟ رئیس بانک مرکزی دو هفته پیش خبر از بالا رفتن نرخ ارز مرجع داده بود. به چه دلیلی این امر منتفی شد؟
آخرین تصمیم در کارگروه ارزی و همچنین توافقات صورت گرفته در بانک مرکزی بر این مبناست که نرخ ارز مرجع 1226 تومان باقی بماند. ارز با این نرخ به کالاهای اساسی تعلق خواهد گرفت. وزارت صنعت و معدن هم با یک دستورالعمل کامل و اجرایی، موظف است لیست کامل کالاهایی را که مشمول استفاده از ارز با نرخ مرجع می شوند، مشخص و تعیین کند. مابقی کالاهای وارداتی هم ارز مورد نیاز خود را از بازار بورس تامین خواهند کرد.
• پیش از این رئیس بانک مرکزی گفته بود، نرخ ارز ارائه شده در بازار بورس را به عنوان نرخ جدید ارز مرجع اعلام می کنند. با منتفی شدن این موضوع، نرخ ارز در بازار بورس با چه سازوکاری از سوی بانک مرکزی تعیین می شود؟
اطلاعاتی که پیش از این ارائه شده بود، صحیح نیست. بر اساس آنچه تصمیم نهایی گرفته شده است، نرخ ارز در بازار بورس، به هیچ وجه تعیینی از سوی بانک مرکزی نخواهد بود و قرار نیست نرخ مرجعی به عنوان پایه و اساس بهای ارز در بازار بورس قرار بگیرد. بر اساس این مدل، نرخ در بازار بورس کاملاً از قاعده بورس بر مبنای عرضه و تقاضا پیروی می کند. در تعیین نرخ عامل حاکمیتی نقش نخواهد داشت و نرخ ارز هر روز به طور آزاد و بر اساس میزان عرضه و تقاضا مشخص می شود.
• پس بورس ارز با این مدل نمی تواند نقشی در کاهش قیمت ارز داشته باشد. در حالی که پیش از این گفته می شد با تعیین نرخ مرجع از سوی بانک مرکزی تلاش می کنند نرخ ارز را پایین آورده و کنترل کنند؟
اصلاً قرار نیست بورس ارز، نرخ ارز را پایین بیاورد. این تحلیل و تعبیر اشتباه است. قرار است نرخ ارز به صورت شناور باشد. بانک مرکزی تنها مدیریت ارزی را انجام می دهد اما نقشی در پایین آوردن نرخ ارز نخواهد داشت و اصلاً قرار نیست بورس ارز چنین کارکردی داشته باشد.
• با این وصف بورس ارز، نخواهد آمد تا جهش های ایجاد شده در قیمت ارز را کنترل کند و عملاً دولت هم وارد چرخه بازار آزاد می شود که به هر دلیلی ممکن ست یک روز نرخ ارز بالا رود. در چنین شرایطی چه تضمینی است که خود دولت به عنوان عامل بالا برنده نرخ ارز عمل نکند تا درآمد بیشتری نصیبش نشود؟
بانک مرکزی همان طور که گفتم کارش مدیریت نرخ شناوراست. این بدین معنی ست که نمی گذارد جریان های دلالی و سفته بازی و سوری با شیطنت، روند خرید و فروش را به هم بریزند. این مدیریت بسیار فرق دارد با اینکه ما بگوییم بانک مرکزی، در شرایطی که نرخ ارز بالا می رود، به صورت دستوری و عامدانه بخواهد نرخ را پایین بیاورد و در روند بازار خلل وارد کند. یعنی قرار نیست بانک مرکزی چنین نقش و کارکردی را در بورس ارز داشته باشد. بانک مرکزی تنها از ورود دلال های ارزی و خللی که آنها به روند طبیعی عرضه و تقاضا وارد می کنند، جلوگیری خواهد کرد. اما مدیریت بورس به دنبال کاهش نرخ ارز نخواهد بود.
• پس ما یک نرخ بازار آزاد را هم خواهیم داشت و عملاً ارز سه نرخی خواهد بود.
خیر. با این سیستم نرخ بازار آزاد بی معنی است. نرخ بازار آزاد در یک روند کوتاه مدت همان نرخ خرید و فروش ارز در بازار بورس خواهد بود. به عبارتی نرخ روز در بورس همان نرخ بازار آزاد است چون بر اساس عرضه و تقاضا نرخ بالا و پایین می رود.
• اما براساس اطلاعاتی که منتشر شده، خرید و فروش ارز در بورس محدود و کنترل شده است. خب در چنین شرایطی افرادی که روی دلار سرمایه گذاری می کنند، عملاً به سوی بازار آزاد سوق داد می شوند.
دلال ارزی وقتی معنی داشت که اختلاف قیمتی وجود داشت و دلال از این اختلاف قیمت نفع می برد اما با سیستم بورس ارزی اصلاً اختلاف قیمتی وجود ندارد.
• اختلاف بین نرخ مرجع و نرخ بورس که هنوز وجود دارد.
خیر. چون ارز مرجع تنها به گروه محدودی از کالاهای اساسی تعلق می گیرد، عملاً ارز غالب در بازار تک نرخی و به نرخ همان بورس خواهد بود. به همین دلیل بازار دلالی از بین می رود و بر همین اساس می گوییم بازار آزاد دومی موازی بورس ارز شکل نخواهد گرفت. از طرفی با این سیستم و متعادل شدن قیمت ها که عملاً جهش نرخ ارزی را منتفی می کند، با کاهش تقاضا از سوی افرادی می شویم که می خواهند برای حفظ ارزش دارایی نقدی خود، ریال را به ارز تبدیل کنند. با این اوصاف، دو تقاضای حاشیه ای از بازار ارز حذف می شود و همین موضوع به کنترل نرخ ارز و استوار شدن آن روی نرخی معقول کمک می کند.
• چطور می خواهید به دلال ها یا افرادی که می خواهند دارایی نقد خود را به ریال نگه ندارند، بگویید وارد بازار بورس نشوند؟ آیا ساز و کاری برای جلوگیری از ورود آنها وجود دارد؟ به عبارتی حضور صراف ها را در بورس ارز محدود می کنید؟
دو نوع سیاستگذاری وجود دارد. نخست اینکه برای فروش ارز به وارد کنندگان کالاها از سیستم ثبت سفارش استفاده می شود. یعنی افرادی که برای ورود کالاهایشان از ثبت سفارش استفاده کنند در بورس ارز از تسهیلات ویژه ای برخوردار خواهند شد. از طرفی کالایی که با ثبت سفارش وارد کشور شود، از تخفیف های گمرکی و برخی معافیت ها استفاده می کند. به عبارتی واردکننده واقعی تشویق می شود که کالای خود را با ثبت سفارش به کشور وارد کند و این عملاً به مدیریت بورس ارز کمک می کند تا این دست از واردکنندگان در بورس ارز، مورد تاکید و محور بیشتر قرار بگیرند.
• یعنی به دلال ها و صراف هایی که گواهی ثبت سفارش ارائه نمی دهند ارز نمی فروشید؟
از بیان کامل جزییات در شرایط کنونی خودداری می کنم اما دراین حد می توانم توضیح دهم که محوریت با واردکنندگانی است که کالای شان را به ثبت سفارش وارد کنند. این سیاست تشویقی سبب می شود از میزان متقاضیان کاذب ارز کاسته شود.
• این بازار فروش ارز تقریباً انحصاری در اختیار دولت است. چون عملاً اصلی ترین مجرای فروش ارز، ذخایر ارزی بانک مرکزی است؟
این تعبیر را قبول ندارم. برخی می گویند بورس ارز تنها با ارزهای ارائه شده از سوی بانک مرکزی چرخش می چرخد اما در سیاست های اجرایی بورس ارز، تدابیری اتخاذ شده که صادرکنندگان تشویق شوند ارزهایشان را برای فروش به بورس بیاورند. به صادرکنندگان گفته می شود اگر ارزهای حاصل از فروش و صادرات شان را به بورس ارز بیاورند، از برخی معافیت های گمرکی برخوردار می شوند. پس صادرکننده به جای اینکه به سمت بازار آزاد برود تشویق می شود که ارزش را در بورس به خرید و فروش برساند. این همان سیاست های کنترلی است که در ابتدا گفتم بانک مرکزی و دولت اعمال می کنند تا بورس ارز تنها بازار خرید و فروش ارزی باشد و عملاً به سمت یک نرخ شناور اما واحد پیش برویم.
• اما هنوز راهکاری برای کنترل قیمت وجود ندارد؟
همین که بتوانیم صادرکنندگان را تشویق به حضور در بورس کنیم، عملاً میزان عرضه ارز در بورس بالا می رود و می توانیم نرخ ارز را کنترل کنیم. وقتی عرضه ارز زیاد باشد، هجوم برای خرید ارز و نگرانی اینکه تقاضا بالاست و قیمت بالا می رود، کم می شود. پس مردم هم انگیزه کمتری پیدا می کنند که ریال خود را به ارز تبدیل کنند. چون عملاً دیگر حرف از تفاوت قیمت و جهش های آن نیست
• بورس ارز چقدر مورد توافق رئیس بانک مرکزی است؟ دو هفته پیش آقای بهمنی در گفت و گو با تجارت فردا گفت با این ایده مخالف است.
نمی دانم چرا ایشان این حرف را زدند اما در حال حاضر و بر اساس آنچه این چند روز در جلسات مشترک با آقای بهمنی و دوستان در بانک مرکزی داشتم، کاملاً مشخص است که بانک مرکزی موافق بوده و آماده اجرای این طرح است. از سوی دیگر برنامه پنج ساله توسعه به دولت و بانک مرکزی تکلیف می کند نظام ارزی یکسان و در قالب شناور مدیریت شده باشد. این یک قانون است؛ پس نمی توان گفت که بانک مرکزی با این ایده نرخ شناور در بورس ارز مخالف است چون اصلاً قانون چنین اجازه ای را برای مخالفت نمی دهد.
• بین رئیس جمهور و آقای بهمنی در مورد بورس ارز و نحوه مدیریت بانک مرکزی در تعیین نرخ ارز اختلاف وجود داشت. یعنی الان این اختلاف منتفی شده است؟
نمی دانم اختلافی بوده یا نه و اگر بوده بر چه محوری شکل گرفته است. اما الان که با شما صحبت می کنم رئیس جمهور تصمیم گیری در مورد نرخ ارز را به کارگروه ارزی سپرده است و این طور نیست که بگوییم تصمیم گیری مدیریت ارزی بانک مرکزی تحمیلی و از سوی رئیس جمهور است و رئیس بانک مرکزی، بر خلاف میلش در حال عمل به آن است. این حرف صحیح نیست و در حال حاضر کارگروه ارزی، در حال مدیریت کردن این تصمیم است.
• مورد دیگر انتقادی است که ناظران اقتصادی مطرح می*کنند مبنی براینکه حتی با وجود حضور صادرکنندگان به عنوان فروشنده، اما ارز غالب فروخته شده در بورس، ارز بانک مرکزی است. این یعنی حراج ذخایر بانک مرکزی آن هم در شرایط حساس کنونی؟
می خواهم بگویم این تلقی هم غلط است و دقیقاً آنچه آقایان در دولت پیش بینی می کنند برعکس این نتیجه گیری است. فکر می کنیم بورس ارز می تواند بسیاری از دارندگان ارز را به حضور در بورس ترغیب کند و به همین دلیل پیش بینی می کنیم که حتی منابع ارزی بانک مرکزی کمتر برای فروش ارائه می شود.
• امابانک مرکزی مجبور است وقتی تقاضا بالاست، ارز عرضه کند و اگر این کار را نکند، قیمت به شدت بالا می رود و به قول شما مدیریت قیمت از دست بانک مرکزی خارج می*شود. اگر تصمیم بر ارائه ارز کمتر باشد، یعنی دولت عملاً خودش نرخ را بالا می برد.
دولت با ارز کم هم می تواند بازار را مهار کند. گفتم یک راه کنترل تعرفه واردات است. تعرفه واردات را ثابت نگه داشته نمی شود بلکه بر اساس تغییرات نرخ ارز، تغییر می کند. سیاست های کنترلی بانک مرکزی زیاد خواهد بود و امیدواریم مشکلی پیش نیاید.
• اما همین بالا رفتن نرخ ارز در یک هفته گذشته، سبب شده تا برخی تصور کنند که دولت در این بالا رفتن نرخ ارز نقش داشته تا زمینه و بستر برای ایجاد بورس ارز فراهم شود و به عنوان نمونه گفته شود بورس ارز می آید تا دلاری را که به 2500 تومان رسیده کنترل کند و به کمتر از 2000 تومان برساند.
معتقدم واقعاً این طور نبود. قیمتی که در این چند روز بالا رفت به این دلیل بود که بین واردکنندگان در مورد تغییر تصمیم ها برای تخفیف های ارزی برای تولیدکنندگان برخی نگرانی ها ایجاد شد و به همین دلیل تقاضا بالا رفت. اما با راه افتادن بورس ارز مطمئناً نرخ ارز به میزان خوبی کاهش پیدا می کند و معقول تر می شود.
• اما حتی به قول شما با مدیریت نرخ شناور توسط بانک مرکزی باز هم، همواره این دیده تردید وجود دارد که دولت با فروش ارزش به نرخ آزاد و شناور، صاحب منابع هنگفت درآمدی خواهد شد. دولت با این پول ها که برآمده از نوسانات بازار ارز است، چه می کند؟ ما از این موضوع استقبال می کنیم و از قضا مخالف این امر هم نیستیم. چون با کاهش درآمدهای نفتی، این شیوه می تواند بخشی از این کاهش درآمدها را برای دولت جبران کند. از طرفی در قانون بودجه 90 هم تاکید شده است ارز ناشی از فروش نفت بر اساس قیمت روز بازار باید فروخته شود. پس کار دولت غیر قانونی نیست.
