بیم و انتظار امروز اقتصاد ایران

اسدالله عسگراولادی
اين روزها پرسش اغلب مردم اين است که نقدينگي سرگردان موجود در اقتصاد ايران در شش ماهه دوم امسال به کدامين سو حرکت خواهدکرد. براي پاسخ به اين پرسش ابتدا بايد بگوييم که اقتصاد ايران در شش ماهه دوم امسال وضعيت خاصي دارد. وضعيتي در حالت بيم و انتظار براي تعيين تکليف برنامه جامع اقدام مشترک ايران و غرب؛ برجام.
روشن است که اين بلاتکليفي دو حالت متفاوت را دراقتصاد ايران و سمت و سو گرفتن نقدينگي سرگردان رقم خواهد زد. حالت با برجام و حالت بدون تصويب احتمالي و رد اين برنامه. هر کدام از اين حالت ها براي خود داستان جداگانه اي است.
حالت اول اين است که برجام تصويب نشود. در آن حالت، مانند نيمه اول امسال، نقدينگي همچنان به عنوان سپرده در بانک ها باقي خواهد ماند و وضعيت مثل اين روزها خواهد بود که کسي کار نمي کند.
توجه داريم که به خاطر رکود سنگين حاکم بر اقتصاد، بخش بزرگي از جامعه توليدي و تجاري کشور از عمده فعاليت هايشان دست کشيده و لذا نقدينگي موجود در اقتصاد نيز ترجيح داده در بانک هايي که تا 23 درصد سود بي زحمت پرداخت مي کنند، جا خوش کند تا اين که بخواهد با موانع مختلف موجود در فضاي کسب و کار دست و پنجه نرم کرده و البته خطرات سرمايه گذاري در افق مبهم توليد را نيز به جان بخرد. لذا در حالت اول بانک ها بهترين محل براي نقدينگي سرگردان خواهند بود.
اما اگر برجام تصويب شود و حتي اگر اجراي اين برنامه به رفع تحريم بانک مرکزي يا نفت هم منحصر باشد، شرايط جديدي رقم خواهد خورد. البته اين شرايط به معني ايجاد تحول عملي در اقتصاد کشور نخواهد بود؛ زيرا بايد ديد سياست دولت براي رونق بخشي به اقتصاد چيست. اگردولت بندها را از پاي توليدکننده باز کند و مثلاقيمت پول براي سرمايه گذاري را پايين بياورد، ممکن است با اجراي برجام توليد رونق بگيرد و نقدينگي سرگردان به اين بخش ميل پيدا کند.
اما چون در افق، چنين عزمي کمرنگ به نظر مي رسد، احتمالابخشي از پول هاي سرگردان يا در بانک باقي مي ماند يا به سوي بازار ارز مي رود.
در اين راستا به نظر نمي رسد نقدينگي سرگردان پس از برجام به سوي بازار سکه و طلاحرکت کند، چون اخيرا سرمايه گذاري درآن ضررده بوده است. بورس هم چون شفاف نيست و عمده سهامش در دست خصولتي ها يا بنگاه هاي بازرگاني وابسته به بانک هاست، کساد خواهد ماند. بنابر اين يا ماندگاري در بانک ها يا حرکت به سوي بازار ارز مقصد جديد نقدينگي سرگردان خواهد بود.